Cellobiose dehydrogenase: A versatile catalyst for electrochemical applications

ChemPhysChem

Volumn 11, Issue 13, 2010, Pages 2674-2697

  Ludwig, Roland ^a   Harreither, Wolfgang ^b   Tasca, Federico ^a   Gorton, Lo ^a  

^a LUND UNIVERSITY   (Sweden)

^b UNIVERSITY OF NATURAL RESOURCES AND LIFE SCIENCES   (Austria)

Author keywords

Biofuel cells; Biosensors; Cellobiose dehydrogenase; Electron transfer; Enzyme catalysis

Indexed keywords

BIOFUELS; BIOLOGICAL FUEL CELLS; BIOSENSORS; CATALYSIS; ELECTRODES; ELECTRON TRANSITIONS;

CELLOBIOSE DEHYDROGENASE; DIRECT ELECTRON TRANSFER; ELECTROCHEMICAL APPLICATIONS; ELECTROCHEMICAL TECHNIQUES; ELECTRON TRANSFER; ENZYME CATALYSIS; INTRA-MOLECULAR ELECTRON TRANSFER; TERMINAL ELECTRON ACCEPTORS;

ENZYMES;

EID: 77956791837     PISSN: 14394235     EISSN: 14397641     Source Type: Journal    
DOI: 10.1002/cphc.201000216     Document Type: Review

References (220)

1. M. Nordling, M. Elmgren, J. Stahlberg, G. Pettersson, S. E. Lindquist, Anal. Biochem. 1993, 214, 389.
2. L. Hilden, L. Eng, G. Johansson, S.-E. Lindquvist, G. Pettersson, Anal. Biochem. 2001, 290, 245.
3. M. Tessema, T. Larsson, T. Buttler, E. Csöregi, T. Ruzgas, M. Nordling, S. E. Lindquist, G. Pettersson, L. Gorton, Anal. Chim. Acta 1997, 349, 179.
4. W. Harreither, V. Coman, R. Ludwig, D. Haltrich, L. Gorton, Electroanalysis 2007, 19, 172.
5. G. Safina, R. Ludwig, L. Gorton, Electrochim. Acta 2010, DOI: 10.1016/j.electacta.2009.10.052
6. L. Stoica, R. Ludwig, D. Haltrich, L. Gorton, Anal. Chem. 2006, 78, 393.
7. A. Lindgren, T. Ruzgas, L. Stoica, F. Munteanu, L. Gorton, ACS Symp. Ser. 2000, 762, 113.
8. A. Lindgren, L. Stoica, T. Ruzgas, A. Ciucu, G. Lo, Analyst 1999, 124, 527.
9. E. Burestedt, C. Nistor, U. Schagerlöf, J. Emneus, Anal. Chem. 2000, 72, 4171.
10. C. Nistor, A. Rose, M. Farre, L. Stoica, U. Wollenberger, T. Ruzgas, D. Pfeiffer, D. Barcelo, L. Gorton, J. Emneus, Anal. Chim. Acta 2002, 456, 3.
11. R. Solná, E. Dock, A. Christenson, M. Winther-Nielsen, C. Carlsson, J. Emnáus, T. Ruzgas, P. Skladal, Anal. Chim. Acta 2005, 528, 9.
12. M. L. Rabinovich, L. G. Vasil'chenko, K. N. Karapetyan, G. P. Shumakovich, O. P. Yershevich, R. Ludwig, D. Haltrich, Y. Hadar, Y. P. Kozlov, A. I. Yaropolov, Biotechnol. J. 2007, 2, 546.
13. L. Stoica, A. Lindgren-Sjölander, T. Ruzgas, L. Gorton, Anal. Chem. 2004, 76, 4690.
14. F. Tasca, L. Gorton, W. Harreither, D. Haltrich, R. Ludwig, G. Nöll, J. Phys. Chem. C 2008, 112, 9956.
15. F. Tasca, L. Gorton, W. Harreither, D. Haltrich, R. Ludwig, G. Nöll, J. Phys. Chem. C 2008, 112, 13668.
16. V. Coman, R. Ludwig, W. Harreither, D. Haltrich, L. Gorton, T. Ruzgas, S. Shleev, Fuel Cells 2010, 10, 9.
17. V. Coman, C. Vaz-Dominguez, R. Ludwig, W. Harreither, D. Haltrich, A. L. De Lacey, T. Ruzgas, L. Gorton, S. Shleev, Phys. Chem. Chem. Phys. 2008, 10, 6093.
18. F. Tasca, L. Gorton, W. Harreither, D. Haltrich, R. Ludwig, G. Nöll, Anal. Chem. 2009, 81, 2791.
19. F. Tasca, L. Gorton, M. Kujawa, I. Patel, W. Harreither, C. K. Peterbauer, R. Ludwig, G. Nöll, Biosens. Bioelectron. 2010, 25, 1710.
20. T. Larsson, M. Elmgren, S. E. Lindquist, M. Tessema, L. Gorton, G. Henriksson, Anal. Chim. Acta 1996, 331, 207.
21. T. Larsson, A. Lindgren, T. Ruzgas, Bioelectrochemistry 2001, 53, 243.
22. T. Larsson, A. Lindgren, T. Ruzgas, S. E. Lindquist, L. Gorton, J. Electroanal. Chem. 2000, 482, 1.
23. A. Lindgren, T. Larsson, T. Ruzgas, L. Gorton, J. Electroanal. Chem. 2000, 494, 105.
24. A. Lindgren, L. Gorton, T. Ruzgas, U. Baminger, D. Haltrich, M. Schálein, J. Electroanal. Chem. 2001, 496, 76.
25. L. Stoica, N. Dimcheva, D. Haltrich, T. Ruzgas, L. Gorton, Biosens. Bioelectron. 2005, 20, 2010.
26. L. Stoica, T. Ruzgas, R. Ludwig, D. Haltrich, L. Gorton, Langmuir 2006, 22, 10801.
27. V. Coman, W. Harreither, R. Ludwig, D. Haltrich, L. Gorton, Chem. Anal. 2007, 52, 945.
28. L. Stoica, T. Ruzgas, L. Gorton, Bioelectrochemistry 2009, 76, 42.
29. S. A. Trashin, D. Haltrich, R. Ludwig, L. Gorton, A. A. Karyakin, Bioelectrochemistry 2009, 76, 87.
30. M. Elmgren, S. E. Lindquist, G. Henriksson, J. Electroanal. Chem. 1992, 341, 257.
31. M. Elmgren, M. Nordling, S. E. Lindquist, Anal. Biochem. 1993, 215, 261.
32. M. Zamocky, R. Ludwig, C. Peterbauer, B. M. Hallberg, C. Divne, P. Nicholls, D. Haltrich, Curr. Protein Pept. Sci. 2006, 7, 255.
33. U. Westermark, K. E. Eriksson, Acta Chem. Scand. Ser. B 1974, 28, 209.
34. U. Westermark, K. E. Eriksson, Acta Chem. Scand. Ser. B 1975, 29, 419.
35. Z. X. Xia, N. Shamala, P. H. Bethge, L. W. Lim, H. D. Bellamy, N. H. Xuong, F. Lederer, F. S. Mathews, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1987, 84, 2629.
36. M. Yasin, C. A. Fewson, Biochem. J. 1993, 293, 455.
37. S. L. Pealing, A. C. Black, F. D. C. Manson, F. B. Ward, S. K. Chapman, G. A. Reid, Biochemistry 1992, 31, 12132.
38. M. A. Marletta, J. Biol. Chem. 1993, 268, 12231.
39. L. O. Narhi, A. J. Fulco, J. Biol. Chem. 1987, 262, 6683.
40. M. Paices, E. Paifer, J. Cremata, R. Montesino, J. Ståhlberg, C. Divne, I. J. Szabo, G. Henriksson, G. Johansson, G. Pettersson, FEBS Lett. 1995, 369, 233.
41. B. Li, S. R. Nagalla, V. Renganathan, Appl. Environ. Microbiol. 1996, 62, 1329.
42. S. M. Moukha, T. J. Dumonceaux, E. Record, F. S. Archibald, Gene 1999, 234, 23.
43. W. Bao, S. N. Usha, V. Renganathan, Arch. Biochem. Biophys. 1993, 300, 705.
44. F. F. Morpeth, Biochem. J. 1985, 228, 557.
45. G. Canevascini, P. Borer, J. L. Dreyer, Eur. J. Biochem. 1991, 198, 43.
46. Verhagen, M. Samejima, M. Schülein, K.-E. Eriksson, T. Nishino, J. Biol. Chem. 1999, 274, 3338.
47. B. M. Hallberg, T. Bergfors, K. B. ckbro, G. Pettersson, G. Henriksson, C. Divne, Structure 2000, 8, 79.
48. M. B. Hallberg, G. Henriksson, G. Pettersson, C. Divne, J. Mol. Biol. 2002, 315, 421.
49. J. D. Cohen, W. Bao, V. Renganathan, S. S. Subramaniam, T. M. Loehr, Arch. Biochem. Biophys. 1997, 341, 321.
50. N. Habu, M. Samejima, J. F. D. Dean, K. E. L. Eriksson, FEBS Lett. 1993, 327, 161.
51. J. D. Wood, P. M. Wood, Biochim. Biophys. Acta Protein Struct. Mol. Enzymol. 1992, 1119, 90.
52. B. P. Roy, T. Dumonceaux, A. A. Koukoulas, F. S. Archibald, Appl. Environ. Microbiol. 1996, 62, 4417.
53. G. Henriksson, G. Johansson, G. Pettersson, J. Biotechnol. 2000, 78, 93.
54. M. D. Cameron, S. D. Aust, Enzyme Microb. Technol. 2001, 28, 129.
55. M. G. Mason, P. Nicholls, C. Divne, B. M. Hallberg, G. Henriksson, M. T. Wilson, Biochim. Biophys. Acta Bioenerg. 2003, 1604, 47.
56. M. Samejima, K.-E. Eriksson, Eur. J. Biochem. 1992, 207, 103.
57. A. Mattevi, Biophys. Chem. 1998, 70, 217.
58. U. Baminger, R. Ludwig, C. Galhaup, C. Leitner, K. D. Kulbe, D. Haltrich, J. Mol. Catal. B 2001, 11, 541.
59. S. D. Mansfield, E. De Jong, J. N. Saddler, Appl. Environ. Microbiol. 1997, 63, 3804.
60. S. M. Hyde, P. M. Wood, Microbiology 1997, 143, 259.
61. M. G. Mason, P. Nicholls, M. T. Wilson, Biochem. Soc. Trans. 2003, 31, 1335.
62. M. G. Mason, M. T. Wilson, A. Ball, P. Nicholls, FEBS Lett. 2002, 518, 29.
63. T. Dumonceaux, K. Bartholomew, L. Valeanu, T. Charles, F. Archibald, Enzyme Microb. Technol. 2001, 29, 478.
64. A. Christenson, N. Dimcheva, E. E. Ferapontova, L. Gorton, T. Ruzgas, L. Stoica, S. Shleev, A. I. Yaropolov, D. Haltrich, R. N. F. Thorneley, S. D. Aust, Electroanalysis 2004, 16, 1074.
65. M. Zamocky, M. Hallberg, R. Ludwig, C. Divne, D. Haltrich, Gene 2004, 338, 1.
66. K. Igarashi, I. Momohara, T. Nishino, M. Samejima, Biochem. J. 2002, 365, 521.
67. R. Ayers, S. B. Ayers, K.-E. Eriksson, Eur. J. Biochem. 1978, 90, 171.
68. W. Bao, V. Renganathan, FEBS Lett. 1992, 302, 77.
69. P. Ander, C. Mishra, R. L. Farrell, K.-E. Eriksson, J. Biotechnol. 1990, 13, 189.
70. U. Temp, C. Eggert, Appl. Environ. Microbiol. 1999, 65, 389.
71. G. Henriksson, G. Johansson, G. Pettersson, Biochim. Biophys. Acta Bioenerg. 1993, 1144, 184.
72. B. P. Roy, M. G. Paice, F. S. Archibald, J. Biol. Chem. 1994, 269, 19745.
73. W. Harreither, C. Sygmund, E. Duenhofen, R. Vicuna, D. Haltrich, R. Ludwig, Appl. Environ. Microbiol. 2009, 75, 2750.
74. M. Kremer, P. M. Wood, Eur. J. Biochem. 1992, 208, 807.
75. G. D. Jones, M. T. Wilson, Biochem. J. 1988, 256, 713.
76. R. Ludwig, A. Salamon, J. Varga, M. Zamocky, C. K. Peterbauer, K. D. Kulbe, D. Haltrich, Appl. Microbiol. Biotechnol. 2004, 64, 213.
77. M. D. Cameron, S. D. Aust, Biochemistry 2000, 39, 13595.
78. G. Henriksson, V. Sild, I. J. Szabo, G. Pettersson, G. Johansson, Biochim. Biophys. Acta Protein Struct. Mol. Enzymol. 1998, 1383, 48.
79. C. Schou, M. H. Christensen, M. Schülein, Biochem. J. 1998, 330, 565.
80. F. Xu, E. J. Golightly, K. R. Duke, S. F. Lassen, B. Knusen, S. Christensen, K. M. Brown, S. H. Brown, M. Schülein, Enzyme Microb. Technol. 2001, 28, 744.
81. M. Zamocky, C. Schümann, C. Sygmund, J. O'Callaghan, A. D. W. Dobson, R. Ludwig, D. Haltrich, C. K. Peterbauer, Protein Expression Purif. 2008, 59, 258.
82. M. S. Rogers, G. D. Jones, G. Antonini, M. T. Wilson, M. Brunori, Biochem. J. 1994, 298, 329334.
83. A. M. Bond, Inorg. Chim. Acta 1994, 226, 293.
84. P. Yeh, T. Kuwana, Chem. Lett. 1977,1145.
85. M. J. Eddowes, H. A. O. Hill, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1977, 771.
86. S. K. Gupta, A. K. Agarwal, A. F. deCastro, Clin. Chem. 1988, 34, 1267.
87. R. A. Scott, A. G. Mauk, Cytochrome c: A Multidisciplinary Approach, University Science Books, Sausalito, 1996.
88. J. O. Barker, D. Coleman, H. A. O. Hill, N. J. Walton, D. Whiteford, Biochem. Soc. Trans. 1986, 14, 130.
89. W. Jin, U. Wollenberger, F. F. Bier, A. Makower, F. W. Scheller, Bioelectrochem. Bioenerg. 1996, 39, 221.
90. W. Jin, U. Wollenberger, E. Kaergel, W.-H. Schunck, F. W. Scheller, J. Electroanal. Chem. 1997, 433, 135.
91. A. K. Abass, J. P. Hart, D. Cowell, Sens. Actuators B 2000, 62, 148.
92. J. P. Hart, A. K. Abass, D. Cowell, Biosens. Bioelectron. 2002, 17, 389.
93. E. E. Ferapontova, T. Ruzgas, L. Gorton, Anal. Chem. 2003, 75, 4841.
94. R. Dronov, D. G. Kurth, H. Moehwald, R. Spricigo, S. Leimkuehler, U. Wollenberger, K. V. Rajagopalan, F. W. Scheller, F. Lisdat, J. Am. Chem. Soc. 2008, 130, 1122.
95. R. Spricigo, R. Dronov, K. V. Rajagopalan, F. Lisdat, S. Leimkuehler, F. W. Scheller, U. Wollenberger, Soft Matter 2008, 4, 972.
96. F. Lisdat, R. Dronov, H. Moehwald, F. W. Scheller, D. G. Kurth, Chem. Commun. 2009,274.
97. R. Spricigo, R. Dronov, F. Lisdat, S. Leimkuehler, F. W. Scheller, U. Wollenberger, Anal. Bioanal. Chem. 2009, 393, 225.
98. E. E. Ferapontova, L. Gorton, Bioelectrochemistry 2005, 66, 55.
99. E. E. Ferapontova, S. Shipovskov, L. Gorton, Biosens. Bioelectron. 2007, 22, 2508.
100. R. Dronov, D. G. Kurth, F. W. Scheller, F. Lisdat, Electroanalysis 2007, 19, 1642.
101. V. Fridman, U. Wollenberger, V. Bogdanovskaya, F. Lisdat, T. Ruzgas, A. Lindgren, L. Gorton, F. W. Scheller, Biochem. Soc. Trans. 2000, 28, 63.
102. R. S. Nicholson, I. Shain, Anal. Chem. 1964, 36, 706.
103. L.-H. Guo, H. A. O. Hill, Adv. Inorg. Chem. 1991, 36, 341.
104. A. Heller, J. Phys. Chem. C 1992, 96, 3579.
105. R. A. Marcus, N. Sutin, Biochim. Biophys. Acta Rev. Bioenerg. 1985, 811, 265.
106. T. Ikeda, Bull. Electrochem. 1992, 8, 145.
107. T. Ikeda, D. Kobayashi, S. Matsushita, T. Sagara, K. Niki, J. Electroanal. Chem. 1993, 361, 221.
108. T. Ikeda, F. Fushimi, K. Miki, M. Senda, Agric. Biol. Chem. 1988, 52, 2655.
109. T. Ikeda, S. Miyaoka, K. Miki, J. Electroanal. Chem. 1993, 352, 267.
110. T. Ikeda, F. Matsushita, M. Senda, Biosens. Bioelectron. 1991, 6, 299.
111. L. Gorton, A. Lindgren, T. Larsson, F. D. Munteanu, T. Ruzgas, I. Gazaryan,
112. Anal. Chim. Acta 1999, 400, 91.
113. U. Wollenberger, Compr. Anal. Chem. 2005, 44, 65.
114. U. Wollenberger, R. Spricigo, S. Leimkuehler, K. Schroeder, Adv. Biochem. Eng./Biotechnol. 2008, 109, 19.
115. C. Leger, P. Bertrand, Chem. Rev. 2008, 108, 2379.
116. H. Jaegfeldt, T. Kuwana, G. Johansson, J. Am. Chem. Soc. 1983, 105, 1805.
117. R. L. McCreery in Electroanalytical Chemistry, Vol. 17 (Ed.: A. J. Bard), Marcel Dekker, New York, 1991, p.221.
118. R. L. McCreery, Chem. Rev. 2008, 108, 2646.
119. T. Tatsuma, Y. Okawa, T. Watanabe, Anal. Chem. 1989, 61, 2352.
120. R. M. Paddock, E. F. Bowden, J. Electroanal. Chem. 1989, 260, 487.
121. T. Ruzgas, L. Gorton, J. Emneus, G. Marko-Varga, J. Electroanal. Chem. 1995, 391, 41.
122. A. Lindgren, F.-D. Munteanu, I. G. Gazaryan, T. Ruzgas, L. Gorton, J. Electroanal. Chem. 1998, 458, 113.
123. G. R. Moore, G. W. Pettigrew, R. C. Pitt, R. J. P. Williams, Biochim. Biophys. Acta Bioenerg. 1980, 590, 261.
124. M. Cai, R. Timkovich, FEBS Lett. 1992, 311, 213.
125. D. K. Das, O. K. Medhi, J. Inorg. Biochem. 1998, 70, 83.
126. A. Lommen, A. Ratsma, N. Bijlsma, G. W. Canters, J. E. van Wielink, J. Frank, J. van Beeumen, Eur. J. Biochem. 1990, 192, 653.
127. J. Wang, Electroanalysis 2005, 17, 7.
128. A. Merkoci, M. Pumera, X. Llopis, B. Pérez, M. del Valle, S. Alegret, TrAC Trends Anal. Chem. 2005, 24, 826.
129. R. E. Holt, T. M. Cotton, J. Am. Chem. Soc. 1987, 109, 1841.
130. R. E. Holt, T. M. Cotton, Redox Chemistry and Interfacial Behavior of Biological Molecules in Proceedings of the 3rd International Symposium on Redox Mechanisms and Interfacial Properties of Molecules of Biological Importance, 1988, p. 217.
131. H. O. Finklea in Electroanalytical Chemistry, Vol. 19 (Ed.: A. J. Bard), Marcel Dekker, New York, 1996, p. 114.
132. J. Haladjian, P. Bianco, F. Nunzi, M. Bruschi, Anal. Chim. Acta 1994, 289, 15.
133. M. Shimizu, K. Kobayashi, H. Morii, K. Mitsui, W. Knoll, T. Nagamune, Biochem. Biophys. Res. Commun. 2003, 310, 606.
134. S. Dong, J. Niu, T. M. Cotton, Methods Enzymol. 1995, 246, 701.
135. J. Niu, S. Dong, Rev. Anal. Chem. 1996, 15, 1.
136. E. Alessio, S. Daff, M. Elliot, E. Iengo, L. A. Jack, K. G. Macnamara, J. M. Pratt, L. J. Yellowlees, Trends Mol. Electrochem. 2004,339.
137. S. P. Best, S. J. Borg, K. A. Vincent, Spectroelectrochemistry 2008,1.
138. J. A. Crayston in Comprehensive Coordination Chemistry II, Vol. 1 (Eds.: J. A. McCleverty, T. J. Meyer), Elsevier, Oxford, 2004, p.775.
139. R. Holze, J. Solid State Electrochem. 2004, 8, 982.
140. L. Kavan, L. Dunsch, ChemPhys-Chem 2007, 8, 974.
141. P. R. Murray, L. J. Yellowlees in Spectroelectrochemistry (Eds.: W. Kaim, A. Klein), RSC, Cambridge, 2008, p.207.
142. J. C. Salsman, C. P. Kubiak in Spectroelectrochemistry (Eds.: W. Kaim, A. Klein), RSC, Cambridge, 2008, p. 123.
143. A. Christenson, E. Dock, L. Gorton, T. Ruzgas, Biosens. Bioelectron. 2004, 20, 176.
144. N. Bistolas, A. Christenson, T. Ruzgas, C. Jung, F. W. Scheller, U. Wollenberger, Biochem. Biophys. Res. Commun. 2004, 314, 810.
145. A. Sucheta, B. A. C. Ackrell, B. Cochran, F. A. Armstrong, Nature 1992, 356, 361.
146. B. A. Gregg, A. Heller, J. Phys. Chem. 1991, 95, 5970.
147. T. J. Ohara, R. Rajagopalan, A. Heller, Anal. Chem. 1994, 66, 2451.
148. S. C. Barton, J. Gallaway, P. Atanassov, Chem. Rev. 2004, 104, 4867.
149. A. Heller, Phys. Chem. Chem. Phys. 2004, 6, 209.
150. A. Heller, B. Feldman, Chem. Rev. 2008, 108, 2482.
151. I. Willner, Y. M. Yan, B. Willner, R. Tel-Vered, Fuel Cells 2009, 9, 7.
152. F. Mao, N. Mano, A. Heller, J. Am. Chem. Soc. 2003, 125, 4951.
153. K. Karnicka, K. Eckhard, D. A. Guschin, L. Stoica, P. J. Kulesza, W. Schuhmann, Electrochem. Commun. 2007, 9, 1998.
154. R. Szamocki, A. Velichko, F. Mücklich, S. Reculusa, S. Ravaine, S. Neugebauer, W. Schuhmann, R. Hempelmann, A. Kuhn, Electrochem. Commun. 2007, 9, 2121.
155. C. Laua, S. Borgmann, M. Maciejewskac, B. Ngounoub, P. Gründler, W. Schuhmann, Biosens. Bioelectron. 2007, 22, 3014.
156. L. Stoica, N. Dimcheva, Y. Ackermann, K. Karnicka, D. A. Guschin, P. J. Kulesza, J. Rogalski, D. Haltrich, R. Ludwig, L. Gorton, W. Schuhmann, Fuel Cells 2009, 9, 53.
157. E. Dock, T. Ruzgas, Electroanalysis 2003, 15, 492.
158. G. S. Nyanhongo, G. Guebitz, P. Sukyai, C. Leitner, D. Haltrich, R. Ludwig, Food Technol. Biotechnol. 2007, 45, 250.
159. W. Harreither, V. Coman, R. Ludwig, L. Gorton, 2010, unpublished results.
160. F. Palmisano, P. G. Zambonin, D. Centonze, Fresenius J. Anal. Chem. 2000, 366, 586.
161. P. N. Bartlett, P. R. Birkin, J. H. Wang, F. Palmisano, G. De Benedetto, Anal. Chem. 1998, 70, 3685.
162. A. Ramanavicius, K. Habermüller, E. Csöregi, V. Laurinavicius, W. Schuhmann, Anal. Chem. 1999, 71, 3581.
163. A. Eremenko, A. Makower, W. Jin, P. Ruger, F. W. Scheller, Biosens. Bioelectron. 1995, 10, 717.
164. F. Lisdat, W. O. Ho, U. Wollenberger, F. W. Scheller, T. Richter, U. Bilitewski, Electroanalysis 1998, 10, 803.
165. U. Wollenberger, B. Neumann, Electroanalysis 1997, 9, 366.
166. F. Lisdat, U. Wollenberger, M. Paeschke, F. W. Scheller, Anal. Chim. Acta 1998, 368, 233.
167. A. Rose, F. W. Scheller, U. Wollenberger, D. Pfeiffer, Fresenius J. Anal. Chem. 2001, 369, 145.
168. F. Lisdat, U. Wollenberger, A. Makower, H. Hörtnagl, D. Pfeiffer, F. W. Scheller, Biosens. Bioelectron. 1997, 12, 1199.
169. A. L. Ghindilis, V. P. Gavrilova, A. I. Yaropolov, Biosens. Bioelectron. 1992, 7, 127.
170. B. Haghighi, L. Gorton, T. Ruzgas, L. Jönsson, Anal. Chim. Acta 2003, 487, 3.
171. P. Önnerfjord, J. Emnéus, G. Marko-Varga, L. Gorton, F. Ortega, E., Domínguez, Biosens. Bioelectron. 1995, 10, 607.
172. M. V. Deshpande, E. A. H. Hall, Biosens. Bioelectron. 1990, 5, 431.
173. E. A. Cummings, P. Mailley, S. Linquetter-Mailley, B. R. Eggins, E. T. McAdams, S. McFadden, Analyst 1998, 123, 1975.
174. A. L. Ghindilis, N. Michael, A. Makower, Pharmazie 1995, 50, 599.
175. J. Szeponik, B. Möller, D. Pfeiffer, F. Lisdat, U. Wollenberger, A. Makower, F. W. Scheller, Biosens. Bioelectron. 1997, 12, 947.
176. F. F. Bier, E. Ehrentreich-Förster, F. W. Scheller, A. Makower, A. Eremenko, U. Wollenberger, C. G. Bauer, D. Pfeiffer, N. Michael, Sens. Actuators B 1996, 33, 5.
177. F. Lisdat, U. Wollenberger, Anal. Lett. 1998, 31, 1275.
178. W. J. Aston, A. P. F. Turner, Biotechnol. Genet. Eng. Rev. 1984, 1, 89.
179. R. A. Bullen, T. C. Arnot, J. B. Lakeman, F. C. Walsh, Biosens. Bioelectron. 2006, 21, 2015.
180. M. J. Cooney, V. Svoboda, C. Lau, G. Martin, S. D. Minteer, Energy Environ. Sci. 2008, 1, 320.
181. F. Davis, S. P. J. Higson, Biosens. Bioelectron. 2007, 22, 1224.
182. H. Jia, X. Zhao, J. Kim, P. Wang, ACS Symp. Ser. 2008, 986, 273.
183. A. M. Kannan, V. Renugopalakrishnan, S. Filipek, P. Li, G. F. Audette, L. Munukutla, J. Nanosci. Nanotechnol. 2009, 9, 1665.
184. E. Katz, M. Pita, Chem. Eur. J. 2009, 15, 12554.
185. J. Kim, J. W. Grate, P. Wang, Trends Biotechnol. 2008, 26, 639.
186. J. Kim, H. Jia, P. Wang, Biotechnol. Adv. 2006, 24, 296.
187. S. D. Minteer, B. Y. Liaw, M. J. Cooney, Curr. Opin. Biotechnol. 2007, 18, 228.
188. M. J. Moehlenbrock, S. D. Minteer, Chem. Soc. Rev. 2008, 37, 1188.
189. G. T. R. Palmore, G. M. Whitesides, ACS Symp. Ser. 1994, 566, 271.
190. A. Ramanavicius, A. Ramanaviciene, Fuel Cells 2009, 9, 25.
191. G. Tayhas, R. Palmore in Bioelectrochemistry (Ed.: P. N. Bartlett), Wiley, Chichester, 2008, p.359.
192. I. Willner in Bioelectronics: From Theory to Applications (Eds.: I. Willner, E. Katz), Wiley-VCH, Weinheim, 2005, p.35.
193. M. Zayats, B. Willner, I. Willner, Electroanalysis 2008, 20, 583.
194. J. A. Cracknell, K. A. Vincent, F. A. Armstrong, Chem. Rev. 2008, 108, 2439.
195. S. Shleev, J. Tkac, A. Christenson, T. Ruzgas, A. I. Yaropolov, J. W. Whittaker, L. Gorton, Biosens. Bioelectron. 2005, 20, 2517.
196. S. Shleev, A. Jarosz-Wilkolazka, A. Khalunina, O. Morozova, A. Yaropolov, T. Ruzgas, L. Gorton, Bioelectrochemistry 2005, 67, 115.
197. S. Shleev, T. Ruzgas, Angew. Chem. 2008, 120, 7380.
198. Angew. Chem. Int. Ed. 2008, 47, 7270.
199. S. Shleev, A. El Kasmi, T. Ruzgas, L. Gorton, Electrochem. Commun. 2004, 6, 934.
200. A. Christenson, S. Shleev, N. Mano, A. Heller, L. Gorton, Biochim. Biophys. Acta Bioenerg. 2006, 1757, 1634.
201. P. Ramirez, N. Mano, R. Andreu, T. Ruzgas, A. Heller, L. Gorton, S. Shleev, Biochim. Biophys. Acta Bioenerg. 2008, 1777, 1364.
202. Y. Miura, S. Tsujimura, Y. Kamitaka, K. Kurose, K. Kataoka, T. Sakurai, K. Kano, Chem. Lett. 2007, 36, 132.
203. S. Tsujimura, Y. Miura, K. Kano, Electrochim. Acta 2008, 53, 5716.
204. S. Shleev, Y. Wang, M. Gorbacheva, A. Christenson, D. Haltrich, R. Ludwig, T. Ruzgas, L. Gorton, Electroanalysis 2008, 20, 963.
205. S. Miura, S. Tsujimura, K. Kurose, Y. Kamitaka, K. Kataoka, T. Sakurai, K. Kano, Fuel Cells 2009, 9, 70.
206. R. Kontani, S. Tsujimura, K. Kano, Bioelectrochemistry 2009, 76, 10.
207. A. Pothukuchy, N. Mano, G. Georgiou, A. Heller, Biosens. Bioelectron. 2006, 22, 678.
208. F. Tasca, S. Timur, R. Ludwig, D. Haltrich, J. Volc, R. Antiochia, L. Gorton, Electroanalysis 2007, 19, 294.
209. O. Spadiut, I. Pisanelli, T. Maischberger, C. Peterbauer, L. Gorton, P. Chaiyen, D. Haltrich, J. Biotechnol. 2009, 139, 250.
210. O. Spadiut, D. Brugger, V. Coman, D. Haltrich, L. Gorton, Electroanalysis 2010, 22, 813.
211. O. Courjean, F. Gao, N. Mano, Angew. Chem. 2009, 121, 6011.
212. Angew. Chem. Int. Ed. 2009, 48, 5897.
213. R. Ludwig, M. Ozga, M. Zamocky, C. Peterbauer, K. D. Kulbe, D. Haltrich, Biocatal. Biotransform. 2004, 22, 97.
214. T. Maischberger, T.-H. Nguyen, P. Sukyai, R. Kittl, S. Riva, R. Ludwig, D. Haltrich, Carbohydr. Res. 2008, 343, 2140.
215. W. Van Hecke, R. Ludwig, J. Dewulf, M. Auly, T. Messiaen, D. Haltrich, H. Van Langenhove, Biotechnol. Bioeng. 2009, 102, 122.
216. W. Van Hecke, A. Bhagwat, R. Ludwig, J. Dewulf, D. Haltrich, H. Van Langenhove, Biotechnol. Bioeng. 2009, 102, 1475.
217. A. Dhariwal, V. Mavrov, I. Schroeder, J. Mol. Catal. B 2006, 42, 64.
218. U. Baminger, S. S. Subramaniam, V. Renganathan, D. Haltrich, Appl. Environ. Microbiol. 2001, 67, 1766.
219. W. Van Hecke, R. Ludwig, J. Dewulf, D. Haltrich, H. Van Langenhove, Commun. Agric. Appl. Biol. Sci. 2008, 73, 9.
220. M. L. Rabinovich, L. G. Vasil'chenko, K. N. Karapetyan, G. P. Shumakovich, O. P. Yershevich, R. Ludwig, D. Haltrich, Y. Hadar, Y. P. Kozlov, A. I. Yaropolov, Biotechnol. J. 2007, 2, 546.