'Our most popular means of transportation'. Dutch bicycle historiography from an international perspective;'Ons populairste vervoermiddel'. De Nederlandse fietshistoriografie in internationaal perspectief

Bijdragen en Mededelingen Betreffende de Geschiedenis der Nederlanden

Volumn 124, Issue 3, 2009, Pages 390-418

  Stoffers, Manuel ^a   Oosterhuis, Harry ^a  

^a MAASTRICHT UNIVERSITY   (Netherlands)

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

EID: 70849085155     PISSN: 01650505     EISSN: None     Source Type: Journal    
DOI: 10.18352/bmgn-lchr.7012     Document Type: Review

References (145)

1. www.fasos-research.nl/sts/cyclinghistory
2. P.E. Staal, Automobilisme in Nederland. Een geschiedenis van gebruik, misbruik en nut (Zutphen 2003) 115
3. A.A. Albert de la Bruhèze en F.C.A. Veraart, Fietsverkeer in praktijk en beleid in de twintigste eeuw ('s-Gravenhage 1999) 50-51
4. Zie Otto van Boggelen, 'Waarom de fiets? En waarom de auto?', Fietsverkeer 22 (2009) 10-15
5. G. Mom en R. Filarski, De mobiliteitsexplosie, 1895-2005. Van transport naar mobiliteit 2 (Zutphen 2008) 55-59
6. J.M. Fuchs, Beurt- en wagenveren ('s-Gravenhage 1946)
7. W.J. Simons (ed.), De fiets. Een bloemlezing (Baarn 1980)
8. nl.wikipedia.org/wiki/ Wim-Simons, geraadpleegd op 2 februari 2009
9. W.J. L[ugard] (ed.), Veertig Jaar [ANWB] ('s-Gravenhage [1923])
10. D. Schaap, Een eeuw wijzer 1883-1983. 100 Jaar Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB ('s-Gravenhage en Utrecht 1983)
11. C. Versteeg, Honderd jaar ANWB-bewegwijzering ('s-Gravenhage 1994)
12. Wolfgang Lierz, 'Van fiets tot auto. Een eeuw wegenkaarten voor fietsers', Caert-thresoor 11 (1992) 61-66
13. G.J.M. Hogenkamp, Een halve eeuw wielersport (Amsterdam 1916 [1917]) 25
14. G.J.M. Hogenkamp, idem, De geschiedenis van Burgers Deventer is de geschiedenis van de fiets (Deventer 1939)
15. G.J.M. Hogenkamp, idem, De geschiedenis der zesdaagsche wielerwedstrijden (Z.pl. 1932)
16. F.H.M. Grapperhaus, Over de loden last van het koperen fietsplaatje. De Nederlandse rijwielbelasting 1924-1941 (Franeker 2006)
17. G.D. Cornelissen de Beer, 'Invoering en gebruik van het rijwiel bij de Europese legers in de 19e eeuw', Armamentaria. Jaarboek Legermuseum 19 (1984-1985) 60-87
18. E. Sanders, Fiets. De geschiedenis van een vulgair jongenswoord ('s-Gravenhage 1997)
19. J.M. Fuchs en W.J. Simons, 'Fiets en fietser, toepassing van een uitvinding', in: T. Berlage (ed.), De fiets (Rotterdam 1977) 11-61
20. J.M. Fuchs en W.J. Simons, Allemaal op de fiets in Amsterdam (Amsterdam 1978)
21. Leonard de Vries en Ilonka van Amstel, De dolle entree van automobiel en velocipee (Bussum 1973)
22. P. Rosen, 'Up the Vélorution. Appropriating the Bicycle and the Politics of Technology', in: R. Eglash e.a. (eds.), Appropriating Technology (Minneapolis 2004) 365-389
23. Z.M. Furness, '"Put the Fun between your Legs!". The Politics and Counterculture of the Bicycle' (PhD University of Pittsburgh 2005)
24. N. Pas, Imaazje! De verbeelding van Provo (1965-1967) (Amsterdam 2003) met name 109-116
25. B. Duizer, 'In het nut van actie moet je geloven'. Dertig jaar actievoeren door de Fietsersbond (Utrecht 2005)
26. M. Stoffers, 'Fietsgeschiedenis in Nederland en daarbuiten', Tijdschrift voor Geschiedenis 119 (2006) 303-305
27. Andrew Ritchie, King of the Road. An Illustrated History of Cycling (Londen 1975)
28. Jim McGurn, On your Bicycle. An Illustrated History of Cycling (Londen 1987)
29. Pryor Dodge, The Bicycle (Parijs 1996)
30. P. Cox, D. Horton en P. Rosen (eds.), Cycling and Society (Aldershot 2007)
31. Tools for Conviviality (New York 1973)
32. Energy and Equity (New York 1974)
33. G.H. Minck, Fietsend door de eeuwen (Deventer 1968)
34. W.E. Bijker, Of Bicycles, Bakelites and Bulbs. Toward a Theory of Sociotechnical Change (Londen 1995) met name 19-100, hier 77
35. D.V. Herlihy, Bicycle. The History (New Haven, CT etc. 2004)
36. H.-E. Lessing, vooral zijn Automobilität. Karl Drais und die unglaublichen Anfänge (Leipzig 2003)
37. Frankrijk Keizo Kobayashi, met name diens Histoire du vélocipède de Drais à Michaux, 1817-1870. Mythes et réalités (Tokyo 1993)
38. Technology & Culture 43 (2002) 351-373
39. P. Rosen, 'The Social Construction of Mountain Bikes', Social Studies of Science 23 (1993) 479-513
40. F. Van de Walle, The Velomobile as a Vehicle for more Sustainable Transportation. Reshaping the Social Construction of Cycling Technology (Stockholm 2004)
41. P. Cox en F. Van de Walle, 'Bicycles don't Evolve. Velomobiles and the Modelling of Transport Technologies', in: Cox, Horton en Rosen, Cycling and Society, 113-131
42. F.C.A. Veraart, 'Geschiedenis van de fiets in Nederland 1870-1940. Van sportmiddel naar massavervoermiddel' (Afstudeerverslag Technische Universiteit Eindhoven 1995)
43. Harry Lintsen, 'Hoog in het macho-zadel', in: M. Bakker e.a. (eds.), Techniek maakt geschiedenis ('s-Gravenhage en Zeist 1987) 59-62
44. M.F.A. Linders-Rooijendijk, Gebaande wegen voor mobiliteit en vrijetijdsbesteding [I]. De ANWB als vrijwillige associatie 1883-1937 (Tilburg: Katholieke Universiteit Brabant 1989)
45. M.F.A. Linders-Rooijendijk, 'De invloed van de ANWB op de vrijetijdsbesteding', in: K.P.C. de Leeuw, M.F.A. Linders-Rooijendijk en P.J.M. Martens (eds.), Van ontspanning en inspanning. Aspecten van de geschiedenis van de vrije tijd (Tilburg 1995) 87-99
46. T. Welleman, The Dutch Bicycle Master Plan. Description and Evaluation in an Historical Context ('s-Gravenhage 1999)
47. A.A. Albert de la Bruhèze en F.C.A. Veraart, 'Fietsen en verkeersbeleid. Het fietsgebruik in negen West-Europese steden in de twintigste eeuw', NEHA-jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis 62 (1999) 138-170
48. F.C.A. Veraart en A.A. Albert de la Bruhèze, 'Fietsen in de Nederlandse bergen. Achterblijvend fietsgebruik in het zuiden van Limburg in historisch perspectief', Jaarboek van het Sociaal Historisch Centrum van Limburg 45 (2001) 133-157
49. J.W. Schot e.a (eds.), Techniek in Nederland in de twintigste eeuw. V, Transport, communicatie (Zutphen 2003) 23-27
50. G. Mom, Geschiedenis van de auto van morgen. Cultuur en techniek van de elektrische auto (Deventer 1997) (79-87)
51. V. van der Vinne, 'Ondernemers in mobiliteit. De introductie van fiets, auto en vliegtuig in Nederland', in: A. Bos, H. van Groningen en G. Mom (eds.), Het paardloze voertuig. De auto in Nederland een eeuw geleden (Deventer 1996) 103-145
52. V. van der Vinne, Eysink. Van fiets tot motorfiets. Ondernemen tijdens de opkomst van het gemotoriseerd verkeer (Amsterdam 2001)
53. V. van der Vinne, De trage verbreiding van de auto in Nederland 1896-1939 (Amsterdam 2007)
54. G. Mom, 'What Kind of Transport History did We Get? Half a Century of the JTH and the Future of the Field', Journal of Transport History 24 (2003) 121-138
55. Vergelijk R. Filarski, The Rise and Decline of Transport Systems. Changes in a Historical Context (Rotterdam 2004)
56. J. Radkau, 'Das Fahrrad in den Technikvisionen der Jahrhundertwende, oder: das Erlebnis in der Technikgeschichte', in: V. Briese, W. Matthies en G. Renda (eds.), Wege zur Fahrradgeschichte (Bielefeld 1995) 9-32, hier 12-14
57. M. Burri, Das Fahrrad. Wegbereiter oder überrolltes Leitbild? Eine Fussnote zur Technikgeschichte des Automobils (Zürich 1998), online geraadpleegd op 17 maart 2009: www.tg.ethz.ch/dokumente/pdf-Preprints/Preprint5. pdf
58. A.-K. Ebert, 'Cycling towards the Nation. The Use of the Bicycle in Germany and the Netherlands, 1880-1940', European Review of History 11 (2004) 347-364, hier 361-362
59. C.G. Pooley, J. Turnbull en M. Adams, A Mobile Century? Changes in Everyday Mobility in Britain in the Twentieth Century (Aldershot 2005)
60. B. Kreuzer, '1 Fahrrad = 0,25 PKWEinheiten: Das Fahrrad im Stadtverkehr zwischen verpaßten Chancen und gewollter Marginalisierung, Pfadabhängigkeiten und Gestaltungsspielrä umen', in: P. Michael, N. Herta en J. Michael (eds.), Erfahrung der Moderne. Festschrift für Roman Sandgruber zum 60. Geburtstag (Stuttgart 2007) 465-481
61. H. Kuner, 'Fahrräder und Fahrradindustrie in den Niederlanden (Teil 1+2)', Knochenschüttler 31 (2004) 2-5
62. 32 (2004) 7-12 (online beschikbaar: www.rijwiel.net/hollradd.htm)
63. W. Gerven e.a., Kartelrecht II. Europese Gemeenschap (Deventer 1997) 278 en 284
64. A.-K. Ebert, 'Het "paard der democratie". Fatsoenlijk fietsen in Nederland 1900-1920', in: C. Smit (ed.), Fatsoenlijk vertier. Deugdzame ontspanning voor arbeiders na 1870 (Amsterdam 2008) 209-237, hier 223-224
65. C.S. Thompson, 'Corps, Sexe et Bicyclette', in: C. Bertho-Lavenir en O. Vallet (eds.), La bicyclette (Parijs 1998) 59-67, hier 60-61
66. A.-K. Ebert, 'Zwischen Radreiten und Kraftmaschine. Der bürgerliche Radsport am Ende des 19. Jahrhunderts', WerkstattGeschichte 44 (2007) 27-45
67. H.G.J. Wichers, Burgers, ga toch fietsen! De eerste Nederlandsche Rijwielfabriek H. Burgers Deventer 1896-1961 (Deventer 1996)
68. S. de Jong, Geschiedenis eener Nederlandsche Vereeniging: RAI 1893-1968 (Bussum 1968)
69. N.B.E. Timmerman, Rijwielfabriek Union. 'Een eeuw in beweging' (Eindhoven 2004)
70. André Vant (onder andere 'La dynamique de l'industrie stéphanoise du cycle vue à travers le jeu des identités', in: Cultures du travail. Identités et savoirs industriels dans la France contemporaine (Parijs 1989) 123-153)
71. Nadine Besse (onder andere 'De l'arme au cycle, en Region Stephanoise - recherche sur une filiation', Cycle History 4 (1993) 79-84)
72. R. Lloyd-Jones, M.J. Lewis en M. Eason, Raleigh and the British Bicycle Industry. An Economic and Business History, 1870-1960 (Aldershot etc. 2000)
73. Anthony Harrison, onder andere diens dissertatie: 'Growth, Entrepreneurship and Capital Formation in the U.K. Cycle and Related Industries, 1870-1914' (PhD, University of York 1977)
74. P. Rosen, Framing Production. Technology, Culture, and Change in the British Bicycle Industry (Cambridge, Mass. 2002)
75. Bruce Epperson, 'Failed Colossus. Strategic Error at the Pope Manufacturing Company, 1878-1900', Technology and Culture 41 (2000) 300-320
76. T. Burr, 'The Cycle of Commerce. Producers and Consumers in the French and U.S. Bicycle Markets, 1875-1910' (PhD, University of California, Davis 2005)
77. R.D. Petty, 'Peddling the Bicycle in the 1890s. Mass Marketing Shifts into High Gear', Journal of Macromarketing 15 (1995) 32-46
78. Vlaamse Antje Reyniers, 'De vrouw in de rijwielreclame', Spiegel Historiael 20 (1985) 348-353
79. M. Jansing (ed.), Gegenwind. Zur Geschichte des Radfahrens (Bielefeld 1995) 67-73
80. V. Briese, W. Matthies en G. Renda (eds.), Wegbereiter des Fahrrads (Bielefeld 1997) 85-97
81. N. Besse en A. Vant, 'A New View of Later 19th-Century Cycle Publicity Posters', Cycle History 5 (1994) 117-122
82. N. Besse (ed.), Voici des ailes. Affiches de cycles (Parijs 2002)
83. Richard Holt, Sport and Society in Modern France (Londen en Oxford 1981) met name 81-103
84. Benjo Maso, Het zweet der goden. Legende van de wielersport (Amsterdam 1990, herziene uitgave 2003)
85. Maso's boek, Wij waren allemaal goden. De Tour van 1948 (Amsterdam 2003)
86. E. Hobsbawm, 'Mass-Producing Traditions. Europe, 1870-1914', in: E. Hobsbawm en T. Ranger (eds.), The Invention of Tradition (Cambridge en New York 1983) 263-307
87. E. Weber, France, fin de siècle (Cambridge, MA etc. 1986) 213-23
88. D. Marchesini, L'Italia del Giro d'Italia (Bologna 1996) 17-23
89. J. Calvet, Le mythe des géants de la route (Grenoble 1981)
90. P. Gaboriau (onder andere 'The Tour de France and cycling's Belle Epoque', International Journal of the History of Sport 20 (2003) 57-78)
91. C.S. Thompson, The Tour de France. A Cultural History (Berkeley, CA 2006)
92. de dr. 1995)
93. S. Pivato, 'The Bicycle as a Political Symbol. Italy, 1885-1955', International Journal of the History of Sport 7 (1990) 172-187
94. S. Pivato, 'Italian Cycling and the Creation of a Catholic Hero. The Bartali Myth', International Journal of the History of Sport 13 (1996) 128-138
95. Daniele Marchesini onder andere: 'Giro d'Italia', in: S. Luzzatto en V.D. Grazia (eds.), Dizionario del fascismo I (Torino 2002) 605-607
96. M. van Bottenburg, 'Historiografie van de Nederlandse sportgeschiedenis', in: W. van Buuren en T. Stevens (eds.), Sportgeschiedenis in Nederland (Amsterdam 1998) 13-30
97. T. Stevens, 'Inleiding', in: W. van Buuren en P.-J. Mol (eds.), In het spoor van de sport. Hoofdlijnen uit de Nederlandse sportgeschiedenis (Haarlem 2000) 7-16
98. Wim van Eyle, Nederlandse en Vlaamse wielerliteratuur 1894-1990 (Amsterdam 1991) en de website van Harrie Heinen: www.wielersportboeken.nl
99. W. van Buuren, P. Los en N. van Horn, Bibliografisch apparaat voor de Nederlandse sportgeschiedenis (Nieuwegein 2006) nrs. 1103-1238
100. W. van Eyle, Een eeuw Nederlandse wielersport. Van Jaap Eden tot Joop Zoetemelk (Utrecht etc. 1980)
101. Tjeerd Roosjen, 'De geografie van de wielersport' (Doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Utrecht 1995)
102. M. J. Adriani Engels, Van Jaap Eden tot Jan Derksen. De wielersport in Nederland gedurende tachtig jaar (Amsterdam 1947)
103. T. Stevens, 'The Short and Remarkable Career of Mathieu Cordang', Cycle History 10 (1999) 90-97
104. T. Stevens, idem, 'The Elitist Character of Early Dutch Cycling', Cycle History 12 (2001) 125-129
105. J. Bank en M. van Buuren, 1900. Hoogtij van burgerlijke cultuur (Den Haag 2000) 257-259
106. D. Vanysacker, 'Le cyclisme en Wallonnie jusqu'à la Seconde Guerre mondiale. Une histoire sociale comparable à celle des Flandriens (1860-1945)', in: L. Courtois e.a. (eds.), Images et paysages mentaux des 19e et 20e siècles, de la Wallonie à l'outre-mer (Louvain-la-Neuve 2007) 147-172
107. D. Vanysacker, idem, Koersend door een eeuw Italiaanse en Belgische geschiedenis (Leuven 2009)
108. C. Bertho-Lavenir, La Roue et le stylo. Comment nous sommes devenus touristes (Parijs 1999) 93
109. P. Rocher, 'Valeurs du sport catholique, valeurs catholiques du sport. L'église catholique et le vélo', Le mouvement social 192 (2000) 65-98
110. Michel Lagrée, 'Deux roues: la bicyclette', in: idem, La bénédiction de Prométhée. Religion et technologie, XIXe-XXe siècle (Parijs 1999) 239-244
111. Ron Couwenhoven, De pioniers van de wielersport (Baarn 2006)
112. N. van Zutphen, 'Sociale geschiedenis van het fietsen in Leuven, 1880-1900', Arca Lovaniensis artes atque historiae reserans documenta. Jaarboek 8 (Leuven 1981) 11-257, aldaar 165-194
113. L. Bowerman, 'Clubs - Their Part in the Study of Cycle and Cycling History', Cycle History 5 (1994) 133-138
114. A. Poyer, Les premiers temps des veloce-clubs. Apparition et diffusion du cyclisme associatif francais entre 1867 et 1914 (Parijs 2003)
115. G. Norcliffe, 'Associations, Modernity and the Insider-Citizens of a Victorian Highwheel Bicycle Club', Journal of Historical Sociology 19 (2006) 121-150
116. N. Stellner, Radfahrervereine in der bayerischen Provinz, Raum Mühldorf/Altötting 1882-1994 (Regensburg 2000)
117. Volgens Ebert, 'Cycling towards the Nation', noot 10, bevindt zich veel archiefmateriaal over lokale fietsclubs in het ANWB-archief in 's-Gravenhage
118. Sidney H. Aronson, 'The Sociology of the Bicycle', Social Forces 30 (1952) 305-312
119. R.A. Smith, A Social History of the Bicycle. Its Early Life and Times in America (New York 1972)
120. G. Norcliffe, The Ride to Modernity. The Bicycle in Canada, 1869-1900 (Toronto etc. 2001)
121. R. Beduhn en J. Klocksin (eds.), Rad-Kultur- Bewegung. 100 Jahre rund um's Rad. Rad- und Kraftfahrerbund Solidarität (Essen 1995)
122. N. Besse (ed.), The Velocipede as Object of Modernity (Saint-Étienne 2008)
123. J. Krausse, 'Versuch, auf's Fahrrad zu kommen. Zur Technik und Ästhetik der Velo- Evolution', in: H.J. Neyer (ed.), Zwischen Fahrrad und Fließband. Absolut modern sein. Culture technique in Frankreich 1889-1937 (Berlijn 1986) 59-74
124. E. Schenkel, Cyclomanie. Das Fahrrad und die Literatur (Eggingen 2009)
125. K. Riha en M. Pötzsch in: Jansing, Gegenwind, 10-33 en 91-98
126. E. Langui, Berlage, De fiets, 95-193
127. J. Pinkerton, 'Who Put the Working Man on a Bicycle?', Cycle History 8 (1997) 101-106, hier 101
128. D.R. Jamieson, 'Bicycle Travel and Touring Resources', online beschikbaar via http://personal.ashland.edu/djamieso/
129. D. Bleckmann, Wehe wenn sie losgelassen! Über die Anfänge des Frauenradfahrens in Deutschland (Gera-Leipzig 1999) 140-144
130. P. Marks, Bicycles, Bangs, and Bloomers. The New Woman in the Popular Press (Lexington, KY 1990) met name 175- 203
131. E. Gruber Garvey, The Adman in the Parlor. Magazines and the Gendering of Consumer Culture, 1880s to 1910s (New York 1996) met name 106-134
132. B. Edwards, 'The Cycling New Woman. The Representation of the Cycling New Woman in the English Popular Press 1895-1897', Cycle History 8 (1997) 67-74
133. C. Simpson, 'Capitalising on Curiosity. Women's Professional Cycling in the late 19th Century', in: Cox, Horton en Rosen, Cycling and Society, 47-65
134. P.G. Mackintosh en G. Norcliffe, 'Men, Women and the Bicycle. Gender and Social Geography of Cycling in the late 19th Century', in: Cycling and Society, ibidem, 153-177
135. A. Opmeer, '"Wat men ook zegt, zij fietsen toch". De betekenis van de fiets op het gebied van sport, vervoer, recreatie en emancipatie voor de Nederlandse vrouw tot 1940' (Doctoraalscriptie Utrecht 2004)
136. J. Steendijk-Kuypers, Vrouwen-beweging. Medische en culturele aspecten van vrouwen in de sport, gezien in het kader van de sporthistorie (1880-1928) (Rotterdam 1999) met name 175-213
137. J. Steendijk-Kuypers,idem, 'Freedom on the Bicycle: Women's Choice', Cycle History 10 (1999) 127-132
138. J. Steendijk-Kuypers,idem, 'De entree van vrouwen in de sportwereld', in: Van Buuren en Mol, In het spoor van de sport, 80-107
139. M. Bosch, 'Parallelle levens op de fiets. Het (wielrijders)verbond van Aletta Jacobs en Carel Gerritsen', in: C. van Eijl (ed.), Parallelle levens. Jaarboek vrouwengeschiedenis 18 (Amsterdam 1998) 59-78
140. R. Holt, 'The Bicycle, the Bourgeoisie and the Discovery of Rural France, 1880-1914', International Journal of the History of Sport 2 (1985) 127-139
141. G.A. Tobin, 'The Bicycle Boom of the 1890s. The Development of Private Transportation and the Birth of the Modern Tourist', Journal of Popular Culture 7 (1974) 838-849
142. R.J.B. Bosworth, 'The Touring Club Italiano and the Nationalisation of the Italian Bourgeoisie', European History Quarterly 27 (1997) 371-410
143. David Rubinstein, 'Cycling in the 1890s', Victorian Studies 21 (1977) 47-71
144. Henk te Velde, Gemeenschapszin en plichtsbesef. Liberalisme en nationalisme in Nederland, 1870-1918 ('s-Gravenhage 1992) 207-212
145. A.-K. Ebert, 'Ein Ding der Nation? Das Fahrrad in Deutschland und den Niederlanden, 1880- 1940. Eine vergleichende Konsumgeschichte' (PhD Universiteit Bielefeld 2009)