The Use and Economic Value of Manna grass (Glyceria) in Poland from the Middle Ages to the Twentieth Century

Human Ecology

Volumn 40, Issue 5, 2012, Pages 721-733

  Łuczaj, Łukasz Jakub ^a   Dumanowski, Jarosław ^b   Köhler, Piotr ^c   Mueller Bieniek, Aldona ^d  

^a UNIVERSITY OF RZESZÓW   (Poland)

^b NICOLAUS COPERNICUS UNIVERSITY   (Poland)

^c JAGIELLONIAN UNIVERSITY   (Poland)

^d W SZAFER INSTITUTE OF BOTANY   (Poland)

Author keywords

Archaeobotany; Digitaria sanguinalis; Edible grasses; Foraging; Glyceria fluitans; Glyceria maxima; Historical ethnobotany; Poland; Wild cereals

Indexed keywords

CEREAL; ETHNOBOTANY; FORAGING EFFICIENCY; GRASS; LOWLAND ENVIRONMENT; NINETEENTH CENTURY; PEASANT AGRICULTURE;

BELARUS; LITHUANIA; POLAND; UKRAINE;

DIGITARIA (ANGIOSPERM); DIGITARIA SANGUINALIS; GLYCERIA; GLYCERIA FLUITANS; GLYCERIA GRANDIS; GLYCERIA MAXIMA; POACEAE;

EID: 84867505723     PISSN: 03007839     EISSN: None     Source Type: Journal    
DOI: 10.1007/s10745-012-9513-4     Document Type: Article

References (104)

1. Alsleben, A. (1995). Nutzpflanzen aus dem mittelalerlichen Wolin. Zwei ausgewählte Gruppen: Getreide und Lein. Offa 52: 185-217.
2. Alsleben, A. (1996). Rośliny użytkowe z wczesnośredniowiecznego Wolina-dwie wybrane grupy: zboża i len. Materiały Zachodniopomorskie 42: 77-137.
3. Anonymous (1868). Zka{ogonek}d sprowadzać nasiona. Piast-Pismo Rolniczo-Przemysłowe 2(4): 25-34.
4. Badura, M. (2011). Rośliny użytkowe w dawnym Gdańsku. Studium archeobotaniczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
5. Baranowski, B., Bartyś, J., and Sobczak, T. (eds.) (1963). Instrukcje gospodarcze dla dóbr szlacheckich i magnackich z XVII-XIX wieku. Tom II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
6. Bastine, W. (1963). Brandenburgisches Manna (Glyceria fluitans (L.) R. Br.). Ein Beitrag zur Monographie eines Wildgetreides. Jahrbuch für Branbenburgische Landsgeschichte 14: 53-71.
7. Behre, K.-E. (1991). Die ersten Funde von Nahrungspflanzen aus dem Mittelalter Bremens. Bremisches Jahrbuch 70: 207-227.
8. Behre, K.-E. (2008). Collected seeds and fruits from herbs as prehistoric food. Vegetation History and Archaeobotany 17: 65-73.
9. Berlin, B. (1992). Ethnobiological classification: principles of categorization of plants and animals in traditional societies. Princeton University Press, Princeton.
10. Bieniek, A. (2002). Archaeobotanical analysis of some early Neolithic settlements in the Kujawy region, central Poland, with potential plant gathering activities emphasised. Vegetation History and Archaeobotany 11(1-2): 33-40.
11. Bieniek, A. (2004). Archaeobotanical data from the TRB site of Donatkowice 23, S Poland. In: Economic and Environmental changes during the 4th and 3rd millenium BC. 25th Anniversary Symposium in Bad Buchau, Southern Germany, 2nd-5th September 2004, Association for Environmental Archaeology. Abstracts.
12. Bieniek, A., and Pokorný, P. (2005). A new find of macrofossils of feather grass (Stipa) in an Early Bronze Age storage pit at Vlineves, Czech Republic: local implications and possible interpretation in a Central European context. Vegetation History and Archaeobotany 14: 295-302.
13. Brinkkemper, O. (1993). Wetland farming in the area to the south of the Meuse estuary during the Iron Age and Roman Period. Analecta Prehistorica Leidensia 24: 1-226.
14. Burnett, G. (1807). View of the present state of Poland. Longman, London.
15. Che{ogonek}tnik, A. (1936). Pożywienie Kurpiów. Jadło i napoje zwykłe, obrze{ogonek}dowe i głodowe. Prace Komisji Etnograficznej 16: 1-134.
16. Chevalier, A. (1932). Resources végétales du Sahara et de ses confins nord et sud. Muse/e d'Hisoire Naturelle, Paris.
17. Chiakor, J. (1839). O śmierci króla Stefana. In Niemcewicz, J. U. (ed.), Zbiór pamie{ogonek}tników historycznych o dawnej Polszcze, Tom 2. Breitkopf i Haertel, Lipsk, pp. 316-321.
18. Ciszewski, S. (1925). Niektóre cie{ogonek}żary chłopskie w średniowiecznej Polsce. Prace Etnologiczne 1: 85-207.
19. Czerwiakowski, I. R. (1861). Botanika lékarska. Self-published, Kraków.Ćwierczakiewiczowa, L. (1860) 365 obiadów za pie{ogonek}ć złotych.
20. de La Servolle, P. (1789). Dykcyonarz powszechny medyki, chirurgii i sztuki hodowania bydla{ogonek}t, czyli lekarz wieyski, t. 4. Dufour, Warszawa.
21. Dembińska, M. (1963). Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej. Instytut Kultury Materialnej PAN, Wrocław.
22. Dembińska, M. (1976). Wild corn plants gathered in the 9th-13th centuries in the light of paleobotanical materials. Folia Quaternaria 47: 97-103.
23. Dembińska, M., and Weaver, W. W. (1999). Food and drink in medieval Poland. Rediscovering a cuisine of the past. University of Pennsylvania Press, Philadelphia.
24. Deresiewicz, J. (ed.) (1956). Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego, t. II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
25. Diamond, J. (1997). Guns, Germs and Steel: A short history of everybody for the last 13, 000 years. W. W Norton, New York.
26. Doliński, W. (1982). Zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo na Polskim Spiszu w XX w. na przykładzie wsi Łapsze Niżne. Praca magisterska. Uniwersytet Jagielloński, Wydział Etnologii Słowian, Kraków.
27. Dumanowski, J., Jankowski, R. (2011). Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów Series "Monumenta Poloniae Culinaria", vol. 2. Muzeum-Pałac w Wilanowie, Warszawa.
28. Duńczewski, S. (1751). Praktyka gospodarska każdemu na zawsze potrzebna. Drukarnia Akademii, Zamość.
29. Falimirz, S. (1534). O ziolach y o moczy gich. Florian Ungler, Kraków.
30. Gawiński, J. (1805). Sielanki Jana Gawińskiego. Sielanka pierwsza. Żywot ziemiański i dworski. In Mostowski, T. (ed.), Sielanki polskie: z różnych pisarzów zebrane. Drukarnia przy Nowolipiu, Warszawa, pp. 389-426.
31. Gluza, I. (1984). Neolithic cereals and weeds from the locality of the Lengyel culture at Nowa Huta-Mogiła near Cracow. Acta Palaeobotanica 23(2): 123-184.
32. Górski, Z., Pakulski, J., and Tomczak, A. (eds.) (1996). Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1659-1665. Instytut Historii PAN, Toruń.
33. Gostomski, A. (1588). Oekonomija abo gospodarstwo ziemiańskie. Siebeneicher, Kraków.
34. Grosser, M. (1590). Kurze und gar einfeltige Anleitung zu der Landwirtschaft. Görlitz.
35. Grosser, M. (1954). Krótkie i bardzo proste wprowadzenie do gospodarstwa wiejskiego, opr. S. Ingolt, Ossolineum, Wrocław.
36. Gu{eth}mundsson, G. (1996). Gathering and processing of lyme-grass (Elymus arenarius L.) in Iceland. Vegetation History and Archaeobotany 5: 213-223.
37. Hanelt, P. (ed.) (2001). Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops: except ornamentals. Springer, Berlin.
38. Harlan, J. R. (1989). Wild grass seed harvesting in the Sahara and Sub-Sahara of Africa. In Harris, D. R., and Hillman, G. C. (eds.), Foraging and farming: the evolution of plant exploitation. London, Unwin Hyman, pp. 79-98.
39. Harris, D. R., and Hillman, G. C. (eds.) (1989). Foraging and farming: the evolution of plant exploitation. London, Unwin Hyman.
40. Hartwich, C., and Håkanson, G. (1905). Über Glyceria fluitans, ein fast vergessenes einheimisches Getreide. Zeitschrift für Untersuchung der Nahrungs- und Genußmittel 10: 473-478.
41. Haur, J. K. (1675). Oekonomika ziemiańska generalna. Schedel, Kraków.
42. Hedrick, U. P. (ed.) (1972). Sturtevant's Edible Plants of the World. Dover Publications, New York.
43. Herman, J. (1673). Ziemianin albo gospodarz inflancki. Mińsk.
44. Heutger, N. (2004). Die Mark: Geschichte und Kaufkraft einer Währung. Numismatikforum. http://www. numismatikforum. de/viewtopic. php?f=31& t=6831 [accessed 2. 2. 2012].
45. Holuby, J. L. (1958). Z vojnových čias v Pezinku. Kalendaár Slov. týždenníka na rok 1918. In Mjartan, J. (ed.), Národopisné práce. Vydavateľstvo Slovenskej Akadémie Vied, Bratislava.
46. Jundziłł, S. B. (1799). Botanika stosowana. Wilno.
47. Kałkowski, T. (1981). Tysia{ogonek}c lat monety polskiej. 3rd issue. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
48. Keckowa, A., and Pałucki, W. (eds.) (1995). Ksie{ogonek}gi referendarii koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, t. I (1768-1780). Ksia{ogonek}żka i Wiedza, Warszawa.
49. Kluk, K. (1781). Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie kraiowych albo które w kraiu użyteczne być moga{ogonek}; utrzymanie, rozmnożenie i zażycie.Tom II Drukarnia w XX. Schol. Piar., Warszawa.
50. Kluk, K. (1787). Dykcyonarz Roślinny. Tom 2. Drukarnia Xie{ogonek}ży Piarów, Warszawa.
51. Köhler, P. (1986). Józefa Rostafińskiego "Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin. Wszechświat 87(1): 13-16.
52. Köhler, P. (1993). Ankieta Józefa Rostafińskiego z 1883 roku dotycza{ogonek}ca ludowego nazewnictwa roślin w Polsce. Analecta Studia i Materiały z Dziejów Nauki 2(2): 89-119.
53. Körber-Grohne, U. (1964). Bestimmungsschlüssel für subfossile Juncus-Samen und Gramineen- Früchte. In Haarnagel, W. (ed.), Probleme der Küstenforschung im Südlichen Nordseegebiet 7. August Lax, Hildesheim, pp. 1-47.
54. Körber-Grohne, U. (1991). Bestimmungsschlüssel für subfossile Gramineen- Früchte. Probleme der Küstenforschung im Südlichen Nordseegebiet 18: 169-234.
55. Kujot, S. (ed.) (1901). Wilkierz albo prawo do wszystkich dóbr i wsiów oliwskich należa{ogonek}ce. In Kujot, S. (ed.), Trzy wilkierze wiejskie, t. V, Fontes TNT, Toruń.
56. Kulczycki, F. J. (1797). Sekreta naytaiemnieysze w różnych wiadomościach i ciekawościach dla pożytku gospodarzów, malarzów, ogrodników, rybaków i kucharzów wydane. Warszawa.
57. Ładowski, R. (1783). Historya naturalna Królestwa Polskiego. Drukarnia Ignacego Gröbla, Kraków.
58. Latałowa, M. (1998). Botanical analysis of a bundle of flax (Linum usitatissimum L.) from a early medieval site in northern Poland; a contribution to the history of flax cultivation and its field weeds. Vegetation History and Archaeobotany 7(2): 97-107.
59. Latałowa, M. (1999a). Palaeoecological reconstruction of the environmental conditions and economy in early medieval Wolin-against a background of the Holocene history of the landscape. Acta Palaeobotanica 39(2): 183-271.
60. Latałowa, M. (1999b). Szcza{ogonek}tki lnu (Linum usitatissimum L.) z wczesnośredniowiecznego stanowiska we Wrześnicy (północna Polska) w interpretacji botanicznej i archeologicznej. Polish Botanical Studies. Guidebook Series 23: 263-278.
61. Linde, S. B. (1809). Słownik je{ogonek}zyka polskiego, t. 2, cz. 1. Self-published, Warszawa.
62. Lityńska-Zaja{ogonek}c, M., Wasylikowa, K., Bieniek, A., and Gluza, I. (2004). Trawy jako wskaźnik działalności człowieka w pradziejach. In Abłamowicz, D., and Śnieszko, Z. (eds.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej, studia z obszaru Polski. Muzeum Śla{ogonek}skie w Katowicach, Katowice, pp. 47-58.
63. Łuczaj, Ł. (2008a). Archival data on wild food plants eaten in Poland in 1948. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 4: 4.
64. Łuczaj, Ł. (2008b). Dziko rosna{ogonek}ce rośliny jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z roku 1883. Wiadomości Botaniczne 52: 39-50.
65. Łuczaj, Ł. (2010a). Changes in the utilization of wild green vegetables in Poland since the 19th century: a comparison of four ethnobotanical surveys. Journal of Ethnopharmacology 128: 395-404.
66. Łuczaj, Ł. J. (2010b). Plant identification credibility in ethnobotany: a closer look at Polish ethnographic studies. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 6: 36.
67. Łuczaj, Ł. (2011). Dziko rosna{ogonek}ce rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych. Etnobiologia Polska 1: 57-125.
68. Łuczaj, Ł., and Szymański, W. M. (2007). Wild vascular plants gathered for consumption in the Polish countryside: a review. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 3: 17.
69. Maciejewski, M., and Sadowski, M. (2007). Powszechna historia gospodarcza od XV do XX wieku. Ossolineum, Wrocław.
70. Małecki, J. (ed.) (1962). Lustracja województwa krakowskiego 1564, cz. I. PWN, Warszawa.
71. Maurizio, A. (1926). Pożywienie roślinne w rozwoju dziejowym. Kasa Mianowskiego, Warszawa.
72. Maurizio, A. (1927). Geschichte unserer Pflanzennahrung, von den Urzeiten bis zur Gegenwart. Paul Parey, Berlin.
73. Moerman, D. (1998). Native American Ethnobotany. Timber Press, Oregon.
74. Moszyński, K. (1928). Materjały etnograficzne z wschodniej cze{ogonek}ści b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego. Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Warszawa.
75. Mueller-Bieniek, A. (2011). Rośliny użytkowe w badaniach archeobotanicznych średniowiecznego Krakowa. In Mueller-Bieniek, A. (ed.), Rośliny w życiu codziennym mieszkańców średniowiecznego Krakowa. Botanical Guidebooks 31. Instytut Botaniki PAN, Kraków. in press.
76. Mueller-Bieniek, A., and Walanus, A. (2011). Codzienność mieszkańców średniowiecznego Krakowa w świetle analizy statystycznej danych archeobotanicznych. In Mueller-Bieniek, A. (ed.), Rośliny w życiu codziennym mieszkańców średniowiecznego Krakowa. Botanical Guidebooks 31. Instytut Botaniki PAN, Kraków. in press.
77. Muszyński, J. (1924). Warzywa, owoce i przyprawy korzenne w Polsce w wieku XIV-tym. Nakładem Heroda, Warszawa.
78. Paczkowski, J., and Mańkowski, A. (1938). Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664. Fontes TNT, Toruń.
79. Piekosiński, F. (ed.) (1896). Rachunki dworu króla Władysława Jagiełły i Jadwigi z lat 1388 do 1420. Akademia Umieje{ogonek}tności, Kraków.
80. Pleszczyński, A. (1892). Bojarzy mie{ogonek}dzyrzeccy: studjum. M. Arct, Warszawa.
81. Prance, G., and Nesbitt, M. (eds.) (2005). Cultural History of Plants. Routledge, New York, London.
82. Rasmussen, H. (1975). Das Sammeln von Mannagras (Glyceria fluitans) in Dänemark. Folk 16(17): 253-262.
83. Rostafiński, J. T. (1900). Średniowieczna historya naturalna w Polsce: Symbola ad historiam naturalem medii aevi Sumptibus Universitatis. Sumptibus Universitatis, Kraków.
84. Rutkowski, L. (1998). Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
85. Rza{ogonek}czyński, G. (1721). Historia naturalis curiosa Regni Poloniae. Typis Collegii Soc. Jesu, Sandomierz.
86. Salamini, F., Özkan, H., Brandolini, A., Schäfer-Pregl, R., and Martin, W. (2002). Genetics and geography of wild cereal domestication. Nature Reviews Genetics 3: 429-441.
87. Scheibler, S. W. (1815). Allgemeine deutsche Kochbuch für bürgerliche Haushaltungen. Verlag Amelang, Berlin.
88. Siennik, M. (1584). Herbarz ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisane. Mikołaj Szarfenberg, Kraków. In Simpson, J., and Weiner, E. (eds.), 1989. A New English Dictionary on Historical Principles. Oxford University Press, Oxford.
89. Simpson, J. A., Weiner E. S. C. (1989). The Oxford English Dictionary. Clarendon Press and Oxford University Press, Oxford, New York.
90. Svanberg, I. (2011). Folklig Botanik. Dialogos, Stockholm.
91. Syrennius, S. (1613). Zielnik. Kraków.
92. Szafer, W. (1925). Pare{ogonek} o słów o t. zw. mannie. Orli Lot 6(2-3): 33-35.
93. Szeyblerowa, Z. W. (1835). Doświadczona gospodyni i kucharlka doskonała dla wszystkich stanów podług ósmego wydania niemieckiego na je{ogonek}zyk polski przełożona. Wilhelm Bogumił Korn, Wrocław.
94. Szwagrzyk, J. A. (1973). Pienia{ogonek}dz na ziemiach polskich X-XX w. Ossolineum, Wrocław.
95. Tomczak, A., Ohryzko-Włodarska, C., and Włodarczyk, J. (eds.) (1961). Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565, cz. I. PWN, Warszawa.
96. Marcin z Urze{ogonek}dowa (1595). Zielnik. Kraków.
97. Vautrin, H. (1808). The Observer in Poland. In Smollett, T. G. (ed.), The Critical review, or, Annals of literature. Series the Third, vol. XII. J. Mawman, London, pp. 504-520.
98. Wasylikowa, K. (1965). Makroskopowe szcza{ogonek}tki roślin znalezione w warstwie średniowiecznej na rynku Głównym w Krakowie. Materiały Archeologiczne 6: 191-196.
99. Webb, S. B. (1997). Agricultural Protection in Wilhelminian Germany: forging an empire with pork and rye. In Komlos, J., and Eddie, S. (eds.), Selected cliometric studies on German economic history. Steiner, Stuttgart, pp. 66-82.
100. Weiss, E., Kislev, M. E., Simchoni, O., and Nadel, D. (2004). Small-grained wild grasses as staple food at the 23 000-year-old site of Ohalo II, Israel. Economic Botany 58(S1): S125-S134.
101. Wyczański, A. (1969). Studia nad konsumpcja{ogonek} żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII wieku. PAN, Warszawa.
102. Wyżycki, G. (1845). Zielnik ekonomiczno-techniczny. Tom 2. Wilno.
103. Zaja{ogonek}c, A., and Zaja{ogonek}c, M. (eds.) (2001). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
104. Zawacki, T., and Rostafiński, J. T. (eds.) (1891). Teodora Zawackiego Memoriale oeconomicum 1616. Drukarnia UJ, Kraków.