Changes in the abundance of intertidal birds in the Dutch Wadden Sea in 1990-2008: Differences between East and West;Aantalontwikkeling van wadvogels in de Nederlandse Waddenzee in 1990-2008 Verschillen tussen Oost en West

Limosa

Volumn 82, Issue 3-4, 2009, Pages 100-112

  Ens, Bruno J ^a   Van Winden, Erik A J ^a   Van Turnhout, Chris A M ^a   Van Roomen, Marc W J ^a   Smit, Cor J ^b   Jansen, Jeroen M ^b  

^a SOVON DUTCH CENTRE FOR FIELD ORNITHOLOGY   (Netherlands)

^b WAGENINGEN UNIVERSITY   (Netherlands)

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

ABUNDANCE; CLIMATE CHANGE; INTERTIDAL COMMUNITY; POPULATION DECLINE; WADER;

ATLANTIC OCEAN; NORTH SEA; WADDEN SEA;

ARENARIA (AVES); AVES; CALIDRIS CANUTUS; CERASTODERMA EDULE; CLUPEIDAE; HAEMATOPUS OSTRALEGUS; LARUS ARGENTATUS; MACOMA BALTHICA; MYTILUS EDULIS; SCOLOPACIDAE; SOMATERIA MOLLISSIMA;

EID: 76649099214     PISSN: 00243620     EISSN: None     Source Type: Journal    
DOI: None     Document Type: Article

References (45)

1. Arts F. A & C. M. Berrevoets 2007. Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en de Nederlandse kustwateren, januari 2007. Rapport RIKZ/2007.010. RIKZ, Middelburg.
2. Atkinson P.W., N.A Clark, M.C. Bell, P.J. Dare, J.A Clark & P.L. Ireland 2003. Changes in commercially fished shellfish stocks and shorebird populations in the Wash, England. Biological Conservation 114: 127-141.
3. Austin C.E. & M.M. Rehfisch 2005. Shifting non-breeding distribution of migratory fauna in relation to climate change. Global Change Biology 11:31-38. (Pubitemid 40134044)
4. Bell M.C. 1995. UINDEX4: a computer programme for estimating population index numbers by the Underhill method. The Wilfdowl & Wetlands Trust, Slimbridge.
5. Beukema J.J. 1993. Increased mortality in alternative bivalve prey during a period when the tidal flats of the Dutch Wadden Sea were devoid of mussels. Netherlands Journal of Sea Research 31:395-406.
6. Beukema J.J. & G.C. Cadée 1996. Consequences of the sudden removal of nearly all mussels and cockles from the Dutch Wadden Sea. Marine Ecology 17:279-289. (Pubitemid 27082818)
7. Beukema JJ. & R. Dekker 2005. Decline of recruitment success of cockles and other bivalves in the Dutch Wadden Sea: possible role of climate change, predation on postlarvae and fisheries. Marine Ecology Progress Series 287:149-167.
8. van Beusekom J.E.E., H. Fock, F. de Jong, S. Diel-Christiansen & B. Christiansen 2001. Wadden Sea Specific eutrophication criteria. Wadden Sea Ecosystem No. 14. Common Wadden Sea Secretariat, Wilhelmshaven.
9. Brinkman A.G. & A.C. Smaal 2004. Onttrekking en natuurlijke productie van schelpdieren in de Nederlandse Waddenzee in de periode 1976-1999. Alterra rapport 888. Alterra, Wageningen.
10. Bult T.P., B.J. Ens, J.M.D.D. Baars, R.K.H. Kats & M.F. Leopold 2004. Eindrapport EVA II deelproject B3 (Evaluatie Schelpdiervisserij tweede fase): Evaluatie van de meting van het beschikbare voedselaanbod voor vogels die grate schelpdieren eten. RIVO rapport C018/04. RIVO, Yerseke.
11. Camphuysen C. J., C.M. Berrevoets, H.J.W.M. Cremers, A. Dekinga, R. Dekker, B.J. Ens, T.M. van der Have, R.K.H. Kats, T. Kuiken, M.F. Leopold, J. van der Meer &T. Piersma 2002. Mass mortality of common eiders (Somateria mollissima) in the Dutch Wadden Sea, winter 1999/2000: starvation in a commercially exploited wetland of international importance. Biological Conservation 106:303-317.
12. Camphuysen C.J., BJ. Ens, D. Heg, J.B. Hulscher, J. van der Meer & C.J. Smit 1996. Oystercatcher Haematopus ostralegus winter mortality in The Netherlands: the effect of severe weather and food supply. Ardea 84A: 469-492.
13. Ens BJ. 2006. The conflict between shellfisheries and migratory waterbirds in the Dutch Wadden Sea. In: G.C. Boere, C.A. Galbraith, & D.A. Stroud (red.), Waterbirds around the world: 806-811. The Stationery Office, Edinburgh.
14. Ens BJ., C.J. Camphuysen & R.K.H. Kats 2006. Waarom zijn de Eiders niet massaal gestorven in de winter van 2005/2006? Limosa 79: 95-106.
15. Ens BJ., A.C. Smaal & J. de Vlas 2004. The effects of shellfish fishery on the ecosystems of the Dutch Wadden Sea and Oosterschelde. Final report on the second phase of the scientific evaluation of the Dutch shellfish fishery policy (EVA II). Alterra-rapport 1011; RIVO-rapport C056/04; RIKZ-rapport RKZ/2004.031. Alterra, Wageningen.
16. Ens B. J., G. J. M. Wintermans & C. J. Smit 1993. Verspreiding van overwinterende wadvogels in de Nederlandse Waddenzee. Limosa 66: 137-144.
17. Esslnk K., C. Dettmann, H. Farke, K. Laursen, G. Lüerßen, H. Marencic & W. Wiersinga 2005. Wadden Sea Quality Status Report 2004. Wadden Sea Ecosystem No. 19. Trilateral Monitoring and Assessment Group, Common Wadden Sea Secretariat, Wilhelmshaven, Germany.
18. Essink K. & P. Esselink 1998. Het Eems-Dollard estuarium: interacties tus-
19. sen menselijke beinvloeding en natuurlijke dynamiek. RIKZ98.020. RIKZ, Haren.
20. van Gils J. A. 2004. Foraging decisions in a digestively constrained longdistance migrant, the red knot (Calidris canutos). Proefschrift, Rijksuniversiteit Groningen.
21. Goudswaard P.C., J. M. Jansen, C. van Zweeden, J. J. Kesteloo & M.R. van Stralen 2009. Het mosselbestand en het areaal aan mosselbanken op de droogvallende platen in de Waddenzee in het voorjaar van 2009. Rapport C092/09. Wageningen IMARES, Yerseke.
22. Herman P. M. J., V. N. de Jonge, N. Dankers, B. J. Ens, W. J. Wolff, A.G. Brinkman, H. J. M. Baptist, M. A. van Leeuwe, J. P. Bakker, C.J.M. Philippart, J.C. Kromkamp, J. van Beusekom, M. van Katwijk, T. Piersma, H.W. van der Veer, E.J. Lammerts, A.P. Oost, J. van der Meer, H.J. Lindeboom, H. Olff & G. Jansen 2009. (Natuur)behoud in een veranderende wereld (position paper Ecologie). Waddenacademie 2009-2103 Waddenacademie, Leeuwarden.
23. Holthuyzen Y. A. 1979. Het voedsel van de Zwarte Ruiter Tringa erythropus in de Dollard. Limosa 52:22-33.
24. Hustings F., K. Koffijberg, E. van Winden, M. van Roomen, SOVON Ganzen- en zwanenwerkgroep & L. Soldaat 2008. Watervogels in Nederland in 2006/2007. SOVON-monitoringrapport 2008/04; Waterdienst-rapport 2008.061. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen.
25. JMMB 2008. Trends of migratory and wintering waterbirds in the Wadden Sea 1987/88-2006/07. www.waddensea-secretariat.org.Wilhelmshaven, Germany.
26. Kesteloo J. J., M. Poelman, J.M. Jansen & C. van Zweeden 2009. Het kokkelbestand in de Nederlandse kustwateren in 2009. IMARES Rapport C051/08. Wageningen IMARES, Yerseke.
27. Kraan C., A. Dekinga, E. O. Folmer, H. W. van der Veer & T. Piersma 2007. Macrobenthic fauna on intertidal mudflats in the Dutch Wadden Sea: Species abundances, biomass and distributions in 2004 and 2006. NIOZ-Report 2007-2012 Royal Netherlands Institute for Sea Research (NIOZ), Den Burg.
28. Kraan C., T. Piersma, A. Dekinga & B. Fey 2006. Bergeenden vinden Slijkgarnaaltjes en rust op nieuwe ruiplaats bij Harlingen. Limosa 79:19-24. (Pubitemid 44211707)
29. Kraan C., T. Piersma, A. Dekinga, J. van der Meer, J.A. van Gils, B. Spaans, A. Koolhaas & C. Raaijmakers 2004. Korte termijn effecten van de mechanische kokkelvisserij in de westelijke Waddenzee op bodemfauna. Koninklijk NIOZ-lntern Rapport. Koninklijk Nederlands lnstituut voor Onderzoek der Zee, Texel.
30. Kraan C., J.A. van Gils, B. Spaans, A. Dekinga, A.I. Bijleveld, M. van Roomen, R. Kleefstra & T. Piersma 2009. Landscape-scale experiment demonstrates that Wadden Sea intertidal flats are used to capacity by molluscivore migrant shorebirds. Journal of Animal Ecology 78:1259-1268.
31. Leopold M. F., C. J. Smit, P. W. Goedhart, M. van Roomen, A. J. van Winden & C. van Turnhout 2004. Langjarige trends in aantallen wadvogels, in relatie tot de kokkelvisserij en het gevoerde beleid in deze. Eindverslag EVA II (Evaluatie schelpdiervisserij tweede fase). Deelproject C2. Alterra rapport 954; SOVON-onderzoeksrapport 2004/07. Alterra, Wageningen.
32. Lopes R. J., M. A. Pardal, T. Murias, J.A. Cabral & J.C. Marques 2006. Ignfluence of macroalgal mats on abundance and distribution of dunlin Calidris alpina in estuaries: a long-term approach. Marine Ecology Progress Series 323:11-20.
33. Maclean I.M.D., G. E. Austin, M. M. Rehfisch, J. Blew, O. Crowe, S. Delany, K. Devos, B. Deceuninck, K. Gunther, K. Laursen, M. van Roomen & J. Wahl 2008. Climate change causes rapid changes in the distribution and site abundance of birds in winter. Global Change Biology 14:2489-2500.
34. van Oordt G. J. 1932. Verslag van een tocht met Hr. Ms. Watervliegtuig L7 boven de Nederlandse Waddenzee op 5 October 1931. Jaarverslag Stichting Vogeltrekstation Texel.
35. Philippart C. J.M., J. J. Beukema, G. C. Cadée, R. Dekker, P.W. Goedhart, J.M. van lperen, M.F. Leopold & P. M. J. Herman 2007. Impacts of nutrient reduction on coastal communities. Ecosystems 10:96-119.
36. Philippart C. J. M, H. M. van Aken, J. J. Beukema, O.G. Bos, G.C. Cadée & R. Dekker 2003. Climate-related changes in recruitment of the bival- ve Macoma balthica. Limnology and Oceanography 48:2171-2185.
37. Piersma T. 1994. Close to the edge: energetic bottlenecks and the evolution of migratory pathways in Knots. Proefschrift, Rijksuniversiteit Groningen.
38. Rappoldt C., B. J. Ens & A. C. Brinkman 2008. Het kokkelbestand 2001-2007 en het aantal scholeksters in de Waddenzee. Een beknopte modelstudie naar het effect van visserij. EcoCurves rapport 8/ SOVON-onderzoeksrapport 2008/09. EcoCurves / SOVONVogelonderzoek Nederland, Haren / Beek-Ubbergen.
39. Rappoldt C., B. J. Ens, E. Dijkman & T. Bult 2003. Scholeksters en hun voedsel in de Waddenzee. Rapport voor deelproject BI van EVA II, de tweede fase van het evaluatieonderzoek naar de effecten van schelpdiervisserij op natuurwaarden in de Waddenzee en Oosterschelde 1999-2003. Alterra rapport 882. Alterra, Wageningen.
40. Reise K. 1982. Long-term changes in the macrobenthic invertebrate fauna of the Wadden Sea: are polychaetes about to take over? Netherlands Journal of Sea Research 16:29-36.
41. van Roomen M., C. van Turnhout, E. van Winden, B. Koks, P.W. Goedhart, M. F. Leopold & C. J. Smit 2005. Trends van benthivore watervogels in de Nederlandse Waddenzee 1975-2002: grate verschillen tussen schelpdiereneters en wormeneters. Limosa 78:21-38. (Pubitemid 40865180)
42. Sutherland W. J. 1982. Food supply and dispersal in the determination of wintering population levels of oystercatchers, Haematopus ostralegus. Estuarine, Coastal and Shelf Science 14:223-229.
43. Swennen C. 1971. Het voedsel van de Groenpootruiter Tringa nebularia tijdens het verblijf in het Nederlandse waddengebied. Limosa 44: 71-83.
44. Verhulst S., K. Oosterbeek, A. L. Rutten & B. J. Ens 2004. Shellfish fishery severely reduces condition and survival of oystercatchers despite creation of large marine protected areas. Ecology & Society 9:17-25.
45. Zwarts L & A.-M. Blomert 1992. Why knot Calidris canutus take mediumsized Macoma balthica when six prey species are available. Marine Ecology Progress Series 83:113-128.