Metallothioneins: Zinc, Cadmium, Mercury, and Copper Thiolates and Selenolates Mimicking Protein Active Site Features - Structural Aspects and Biological Implications

Chemical Reviews

Volumn 104, Issue 2, 2004, Pages 801-824

  Henkel, Gerald ^a   Krebs, Bernt ^b  

^a UNIVERSITY OF PADERBORN   (Germany)

^b UNIVERSITY OF MÜNSTER   (Germany)

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

AMINO ACIDS; BACTERIA; BIOCHEMISTRY; BRAIN; CADMIUM COMPOUNDS; CHEMICAL VAPOR DEPOSITION; COPPER COMPOUNDS; METALLORGANIC POLYMERS; MOLECULAR STRUCTURE; MOLECULAR WEIGHT; NEGATIVE IONS; PHYSIOLOGY; SULFUR; ZINC COMPOUNDS;

BIOMOLECULES; CYANOBACTERIA;

PROTEINS;

CADMIUM; COPPER; DRUG DERIVATIVE; MERCURY; METALLOTHIONEIN; SULFUR DERIVATIVE; ZINC;

CHEMICAL STRUCTURE; CHEMISTRY; HUMAN; REVIEW;

CADMIUM; COPPER; HUMANS; MERCURY; METALLOTHIONEIN; MODELS, MOLECULAR; MOLECULAR STRUCTURE; SULFUR COMPOUNDS; ZINC;

EID: 1542364374     PISSN: 00092665     EISSN: None     Source Type: Journal    
DOI: 10.1021/cr020620d     Document Type: Review

References (220)

1. Margoshes, M.; Vallee, B. L. J. Am. Chem. Soc. 1957, 79, 4813.
2. Kägi, J. H. R.; Schäffer, A. Biochemistry 1988, 27, 8509.
3. Maret, W.; Vallee, B. L. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 1998, 95, 3478.
4. Kägi, J. H. R., Nordberg, Ed.; Metallothionein; Birkhäuser: Basel, 1979.
5. Kägi, J. H. R., Kojima, Y., Ed.; Metallothionein, II, Birkhäuser: Basel, 1987.
6. Binz, P. A.; Kägi, J. H. R. in Metallothionein IV, Metallothionein: Molecular Evolution and Classification; Klaassen, C., Ed.; Birkhäuser: Basel, 1999; p 7.
7. Vasak, M.; Hasler, D. W. Curr. Opin. Chem. Biol. 2000, 4, 177.
8. Hidalgo, J.; Aschner, M.; Zatta, P.; Vasak, M. Brain Res. Bull. 2001, 55, 133.
9. Stillman, M. J.; Shaw, C. F.; Suzuki, K. T., Ed.; Metallothioneins: Synthesis, Structure and Properties of Metallothioneins, Phytochelatins and Metal - Thiolate Complexes; John Wiley & Sons: New York, 1992;
10. Coyle, P.; Philcox, J. C.; Carey, L. C.; Rofe, A. M. Cell. Mol. Life Sci. 2002, 59, 627.
11. Stillman, M. J. Coord. Chem. Rev. 1995, 144, 461.
12. Stillman, M. J.; Presta, P. A.; Gui, Z.; Jiang, D.-T. Met.-Based Drugs 1994, 1, 375.
13. Kägi, J. H. R.; Kojima, Y. Experientia Suppl. 1987, 52, 25.
14. Otvos, J. D.; Armitage, I. M. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 1980, 77, 7094.
15. Winge, D. R.; Miklossy, K.-A. J. Biol. Chem. 1982, 257, 3471.
16. Nielson, K. B.; Winge, D. R. J. Biol. Chem. 1984, 259, 4941.
17. Stillman, M. J.; Law, A. J. C.; Cai, W.; Zelazowski, A. J. Experientia Suppl. 1987, 52, 203.
18. Li, Y.-J.; Weser, U. Inorg. Chem. 1992, 31, 5526.
19. Kägi, J. H. R. in Overview of Metallothionein, Methods in Enzymology; Riordan, J. F.; Vallee, B. L., Eds.; Academic Press: San Diego, 1991; Vol. 205, p 613.
20. Fowler, B. A.; Hildebrand, C. E.; Kojima, Y.; Webb, M. Experientia Suppl. 1987, 52, 21.
21. Kojima, Y. Methods Enzymol. 1991, 205, 8.
22. Kojima, Y.; Binz, P.-A.; Kägi, J. H. R. In Metallothionein IV, Metallothionein: Molecular Evolution and Classification; Klaassen, C., Ed.; Birkhäuser: Basel, 1999; p 3.
23. Dance, I. G. Polyhedron 1986, 5, 1037.
24. Blower, P. J.; Dilworth, J. R. Coord. Chem. Rev. 1987, 76, 121.
25. Müller, A.; Diemann, E. in Comprehensive Coordination Chemistry; Wilkinson, G.; Gillard, R. D.; McCleverty, J. A., Eds.; Pergamon Press: Oxford, 1988.
26. Krebs, B.; Henkel, G. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1991, 30, 769.
27. Krebs, B.; Henkel, G. In Rings, Clusters and Polymers of Main Group Transition Elements; Roesky, H. W., Ed.; Elsevier: Amsterdam, 1989; pp 439.
28. Dance, I. G.; Fisher, K.; Lee, G. In Metallothioneins; Stillman, M. J.; Shaw, C. F.; Suzuki, K. T., Eds.; VCH Publishers: New York, 1992; p 284.
29. Dean, P. A. W.; Vittal, J. J. In Metallothioneins; Stillman, M. J.; Shaw, C. F.; Suzuki, K. T., Eds.; VCH Publishers: New York, 1992; p 346.
30. Furey, W. F.; Robbins, A. H.; Clancy, L. L.; Winge, D. R.; Wang, B. C.; Stout, C. D. Science 1986, 231, 704.
31. Wüthrich, K. Science 1989, 243, 45.
32. Robbins, A. H.; McRee, D. E.; Williamson, M.; Collett, S. A.; Xuong, N. H.; Furey, W. F.; Wang, B. C.; Stout, C. D. J. Mol. Biol. 1991, 221, 1269.
33. Schultze, P.; Wörgötter, E.; Braun, W.; Wagner, G.; Vasak, M.; Kägi, J. H. R.; Wüthrich, K. J. Mol. Biol. 1988, 203, 251.
34. Arseniev, A.; Schultze, P.; Wörgötter, E.; Braun, W.; Wagner, G.; Vasak, M.; Kägi, J. H. R.; Wüthrich, K. J. Mol. Biol. 1988, 201, 637.
35. Messerle, B. A.; Schäffer, A.; Vasak, M.; Kägi, J. H. R.; Wüthrich, K. J. Mol. Biol. 1990, 214, 765.
36. Braun, W.; Vasak, M.; Robbins, A. H.; Stout, C. D.; Wagner, G.; Kägi, J. H. R.; Wüthrich, K. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 1992, 89, 10124.
37. Messerle, B. A.; Schäffer, A.; Vasak, M.; Kägi, J. H. R.; Wüthrich, K. J. Mol. Biol. 1992, 225, 433.
38. Jiang, D. T.; Heald, S. M.; Sham, T. K.; Stillman, M. J. J. Am. Chem. Soc. 1994, 116, 11004.
39. Zangger, K.; Öz, G.; Otvos, J. D.; Armitage, I. M. Protein Sci. 1999, 8, 2630.
40. Faller, P.; Hasler, D. W.; Zerbe, O.; Klauser, S.; Winge, D. R.; Vasak, M. Biochemistry 1999, 38, 10158.
41. Öz, G.; Zangger, K.; Armitage, I. M. Biochemistry 2001, 40, 11433.
42. Bogumil, R.; Faller, P.; Pountney, D. L.; Vasak, M. J. Biochem. 1996, 238, 698.
43. Bogumil, R.; Faller, P.; Binz, P. A.; Vasak, M.; Charnock, J. M.; Garner, C. D. Eur. J. Biochem. 1998, 255, 172.
44. Capasso, C.; Carginale, V.; Crescenzi, O.; Di Maro, D.; Parisi, E.; Spadaccini, R.; Temussi, P. A. Structure 2003, 11, 435.
45. Narula, S. S.; Brouwer, M.; Hua, Y.; Armitage, I. M. Biochemistry 1995, 34, 620.
46. Zhu, Z.; DeRose, E. F.; Mullen, G. P.; Petering, D. H.; Shaw, C. F., III, Biochemistry 1994, 33, 8858.
47. Riek, R.; Precheur, B.; Wang, Y.; Mackay, E. A.; Wider, G.; Güntert, P.; Liu, A.; Kägi, J. H. R.; Wüthrich, K. J. Mol. Biol. 1999, 291, 417.
48. Gui, Z.; Green, A. R.; Kasrai, M.; Bancroft, G. M.; Stillman, M. J. Inorg. Chem. 1996, 35, 6520.
49. Luchinat, C.; Dolderer, B.; Del Bianco, C.; Echner, H.; Hartmann, H.-J.; Voelter, W.; Weser, U. J. Biol. Inorg. Chem. 2003, 353.
50. Peterson, C. W.; Narula, S. S.; Armitage, I. M. FEBS Lett. 1996, 379, 85.
51. Prinz, R.; Weser, U. Hoppe-Seyler's Z. Physiol. Chem. 1975, 356, 767.
52. Winge, D. R.; Nielson, K. B.; Gray, W. R., Hamer, D. H. J. Biol. Chem. 1985, 260, 14464.
53. Weser, U.; Hartmann, H.-J. Methods Enzymol. 1991, 205, 274.
54. Bertini, I.; Hartmann, H.-J.; Klein, T.; Liu, G.; Luchinat, C.; Weser, U. Eur. J. Biochem. 2000, 267, 1008.
55. Malikayil, J. A.; Lerch, K.; Armitage, I. M. Biochemistry 1989, 28, 2991.
56. Otto, J.; Jolk, I.; Viland, T.; Wonnemann, R.; Krebs, B. Inorg. Chim. Acta 1999, 285, 262.
57. Rao, C. P.; Dorfman, J. R.; Holm, R. H. Inorg. Chem. 1986, 25, 428.
58. Swenson, D.; Baenziger, N. C.; Coucouvanis, D. J. Am. Chem. Soc. 1978, 100, 1932.
59. Ueyama, N.; Sugawara, T.; Sasaki, K.; Nakamura, A.; Yamashita, S.; Wakatsuki, Y.; Yamazaki, H.; Yasuoka, N. Inorg. Chem. 1988, 27, 741.
60. Silver, A.; Koch, S. A.; Millar, M. Inorg. Chim. Acta 1993, 205, 9.
61. Block, E.; Gernon, M.; Kang, H.; Ofori-Okai, G.; Zubieta, J. Inorg. Chem. 1989, 28, 1263.
62. Govindaswamy, N.; Moy, J.; Millar, M.; Koch, S. A. Inorg. Chem. 1992, 31, 5343.
63. Choudhury, S.; Dance, I. G.; Guerney, P. J.; Rae, A. D. Inorg. Chim. Acta 1983, 70, 227.
64. Hencher, J. L.; Khan, M. A.; Said, F. F.; Tuck, D. G. Inorg. Nucl. Chem. Lett. 1981, 17, 287.
65. Hencher, J. L.; Khan, M. A.; Said, F. F.; Tuck, D. G. Polyhedron 1985, 4, 1263.
66. Huang, Z.-X.; Hu, H.-Y.; Gi, W.-Q.; Wu, G. J. Inorg. Biochem. 1994, 54, 147.
67. Gelinsky, M.; Vahrenkamp, H. Z. Anorg. Allg. Chem. 2002, 628, 1017.
68. Vittal, J. J.; Dean, P. A. W.; Payne, N. C. Can. J. Chem. 1992, 70, 792.
69. Berardini, M.; Emge, T. J.; Brennan, J. G. Inorg. Chem. 1995, 34, 5327.
70. Hagen, K. S.; Stephan, D. W.; Holm, R. H. Inorg. Chem. 1982, 21, 3928.
71. Hagen, K. S.; Holm, R. H. Inorg. Chem. 1983, 22, 3171.
72. Tang, K.; Xia, T.; Jin, X.; Tang, Y. Polyhedron 1994, 13, 3023.
73. Craig, D.; Dance, I. G.; Garbutt, R. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1986, 25, 165.
74. Dance, I. G.; Garbutt, R. G.; Craig, D. C.; Scudder, M. L. Inorg. Chem. 1987, 26, 4057.
75. Dance, I. G.; Garbutt, R. G.; Craig, D. C.; Scudder, M. L.; Bailey, T. D. Chem. Commun. 1987, 1164.
76. Anjali, K. S.; Vittal, J. J. Inorg. Chem. Commun. 2000, 3, 708.
77. Dance, I. G. Inorg. Chem. 1981, 20, 2155.
78. Dean, P. A. W.; Payne, N. C.; Wranich, J.; Vittal, J. J. Polyhedron 1998, 17, 2411.
79. Anjali, K. S.; Thia, K. W. K.; Low, T. T.; Chen, M. Q.; Huan, H.; Vittal, J. J. Main Group Met. Chem. 2001, 24, 229.
80. Dean, P. A. W.; Vittal, J. J.; Payne, N. C. Inorg. Chem. 1987, 26, 1683.
81. Dean, P. A. W.; Vittal, J. J.; Wu, Y. Can. J. Chem. 1992, 70, 779.
82. Dean, P. A. W.; Vittal, J. J.; Wu, Y. Inorg. Chem. 1994, 33, 2180.
83. Dean, P. A. W.; Manivannan, V. Inorg. Chem. 1990, 29, 2997
84. Christou, G.; Hagen, K. S.; Holm, R. H. J. Am. Chem. Soc. 1982, 104, 1744
85. Christou, G.; Hagen, K. S.; Bashkin, J. K.; Holm, R. H. Inorg. Chem. 1985, 24, 1010.
86. Henkel, G.; Weissgräber, S. In Transition Metal Clusters, Towards Transition Metal Clusters by Reaction of Simple Metal Carbonyls with Chalcogenides and Chalcogenolates; Braunstein, P., Ed.; Wiley-VCH: Weinheim 1999; p 163.
87. Lackmann, J.; Henkel, G., unpublished results.
88. Burth, R.; Gelinsky, M.; Vahrenkamp, H. Inorg. Chem. 1998, 37, 2833.
89. Guo, S.; Ding, E.; Liu, S.; Yin, Y. J. Inorg. Biochem. 1998, 70, 7.
90. Guo, S.; Ding, E.; Chen, H.; Yin, Y.; Li, X. Polyhedron 1999, 18, 735.
91. Dance, I. G. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1980, 818.
92. Dance, I. G. Aust. J. Chem. 1985, 38, 1391.
93. Eichhöfer, A.; Fenske, D.; Pfistner, H.; Wunder, M. Z. Anorg. Allg. Chem. 1998, 624, 1909.
94. Gonzalez-Duarte, P.; Clegg, W.; Casals, I.; Sola, J.; Rius, J. J. Am. Chem. Soc. 1998, 120, 1260.
95. Tang, K.-L.; Jin, X.-L.; Jia, S.-J.; Tang, Y.-Q. J. Struct. Chem. 1995, 14, 399.
96. Lee, G. S. H.; Fisher, K. J.; Craig, D. C.; Scudder, M. L.; Dance, I. G. J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, 6435.
97. Behrens, S.; Fenske, D. Ber. Bunsen-Ges. 1997, 101, 1588.
98. Lee, G. S. H.; Craig, D. C.; Ma, I.; Scudder, M. L.; Bailey, T. D.; Dance, I. G. J. Am. Chem. Soc. 1988, 110, 4863.
99. Henkel, G.; Bremer, J.; Tremel, W.; Krebs, B., unpublished results.
100. Dance, I. G.; Choy, A.; Scudder, M. L. J. Am. Chem. Soc. 1984, 106, 6285.
101. Choy, A.; Craig, D.; Dance, I. G.; Scudder, M. L. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1982, 1246.
102. Lee, G. S. H.; Fisher, K. J.; Vassallo, A. M.; Hanna, J. V.; Dance, I. G. Inorg. Chem. 1993, 32, 66.
103. Adams, R. D.; Zhang, B.; Murphy, C. J.; Yeung, L. K. Chem. Commun. 1999, 383.
104. Nyman, M. D.; Hampden-Smith, M. J.; Duesler, E. N. Inorg. Chem. 1996, 35, 802.
105. Herron, N.; Calabrese, J. C.; Farneth, W. E.; Wang, Y. Science 1993, 259, 1426.
106. Vossmeyer, T.; Reck, G.; Schulz, B.; Katsikas, L.; Weller, H. J. Am. Chem. Soc. 1995, 117, 12881.
107. Henkel, G.; Betz, P.; Krebs, B. Inorg. Chim. Acta 1987, 134, 195.
108. Lackmann, J.; Henkel, G., unpublished results.
109. Tang, K.; Li, A.; Jin, X.; Tang, Y. Chem. Commun. 1991, 1590.
110. Tang, K.; Li, A.; Jin, X.; Li, A.; Li, S.; Li, Z.; Tang, Y. J. Coord. Chem. 1994, 31, 305.
111. Henkel, G.; Betz, P.; Krebs, B. Chem. Commun. 1985, 1498.
112. W. Puls, Ph.D. Thesis, Münster, 1990.
113. Bowmaker, G. A.; Dance, I. G.; Dobson, B. C.; Rogers, D. A. Aust. J. Chem. 1984, 37, 1607.
114. Bowmaker, G. A.; Dance, I. G.; Harris, R. K.; Henderson, W.; Laban, I.; Scudder, M. L.; Oh, S.-W. J. Chem. Soc. Dalton Trans. 1996, 2381.
115. Watson, A. D.; Rao, C. P.; Dorfman, J. R.; Holm, R. H. Inorg. Chem. 1985, 24, 2820.
116. Abrahams, I. L.; Garner, C. D.; Clegg, W. J. Chem. Soc. Dalton Trans. 1987, 1577.
117. Chung, W. P.; Dewan, J. C.; Walters, M. A. Inorg. Chem. 1991, 30, 4280.
118. Sola, J.; Gonzalez-Duarte, P.; Sanz, J.; Casals, I.; Alsina, T.; Sobrados, I.; Alvarez-Larena, A.; Piniella, J.-F.; Solans, X. J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 10018.
119. Tang, K.-L.; Li, A.-Q.; Jin, X.-L.; Tang, Y.-Q. Chem. J. Chin. Uni. 1993, 14, 310.
120. Alsina, T.; Clegg, W.; Fraser, K. A.; Sola, J. J. Chem. Soc. Dalton Trans. 1992, 1393.
121. Bayon, J. C.; Brianso, M. C.; Brianso, J. L.; Duarte, P. G. Inorg. Chem. 1979, 18, 3478.
122. Bochmann, M.; Coleman, A. P.; Webb, K. J.; Hursthouse, M. B.; Mazid, M. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1991, 30, 973.
123. Arnold, A. P.; Canty, A. J.; Skelton, B. W.; White, A. H. J. Chem. Soc. Dalton Trans. 1982, 607.
124. Vossmeyer, T.; Reck, G.; Katsikas, L.; Haupt, E. T. K.; Schulz, B.; Weller, H. Inorg. Chem. 1995, 34, 4926.
125. Bettenhausen, M.; Fenske, D. Z. Anorg. Aug. Chem. 1998, 624, 1245.
126. Berardini, M.; Emge, T. J.; Brennan, J. G. Inorg. Chem. 1995, 34, 5327.
127. Freedman, D.; Emge, T. J.; Brennan, J. G. J. Am. Chem. Soc. 1997, 119, 11112.
128. P. Betz, Ph.D. Thesis, Universität Münster, 1986.
129. George, G. N.; Byrd, J.; Winge, D. R. J. Biol. Chem. 1988, 263, 8199.
130. Byrd, J.; Berger, R. M.; McMillin, D. R.; Wright, C. F.; Hamer, D.; Winge, D. R. J. Biol. Chem. 1988, 263, 6688.
131. Smith, T. A.; Lerch, K.; Hodgson, K. O. Inorg. Chem. 1986, 25, 4677.
132. Linss, M.; Weller, M. G.; Weser, U. Inorg. Chim. Acta 1983, 80, 201.
133. Pickering, I. J.; George, G. N.; Dameron, C. T.; Kurz, B.; Winge, D. R.; Dance, I. G. J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 9498.
134. Narula, S. S.; Mehra, R. K.; Winge, D. R.; Armitage, I. M. J. Am. Chem. Soc. 1991, 113, 9354.
135. Narula, S. S., Winge, D. R.; Armitage, I. M. Biochemistry 1993, 32, 6773.
136. Dameron, G. T.; Winge, D. R.; George, G. N.; Sansone, M.; Hu, S.; Hamer; D. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 1991, 88, 6127.
137. Dance, I. G. In Progress in Inorganic Chemistry; Karlin, K. D., Ed.; J. Wiley & Sons: New York, 1994; Vol. 41.
138. Fujisawa, K.; Imai, S.; Kitajima, N.; Moro-Oka, Y. Inorg. Chem. 1998, 37, 168.
139. Koch, S. A.; Fikar, R.; Millar, M.; O'Sullivan, T. Inorg. Chem. 1984, 23, 121.
140. Coucouvanis, D.; Murphy, C. N.; Kanodia, S. K. Inorg. Chem. 1980, 19, 2993.
141. Siegert, R. Ph.D. Thesis, University of Münster, 1994.
142. Bates, P. A.; Waters, J. M. Acta Cryst. C 1985, 41, 862.
143. Schröter, I.; Strähle, J. Chem. Ber. 1991, 124, 2161.
144. Fietz, H. Ph.D. Thesis, University of Münster, 1991.
145. Garner, C. D.; Nicholson, J. R.; Clegg, W. Inorg. Chem. 1984, 23, 2148.
146. Fujisawa, K.; Imai, S.; Suzuki, S.; Moro-oka, Y.; Miyashita, Y.; Yamada, Y.; Okamoto, K. J. Inorg. Biochem. 2000, 82, 229.
147. Sawyer, D. T.; Srivatsa, G. S.; Bodini, M. E.; Schaefer, W. P.; Wing, R. M. J. Am. Chem. Soc. 1986, 108, 936.
148. Williams, R.; Billig, E.; Waters, J. H.; Gray, H. B. J. Am. Chem. Soc. 1966, 88, 43.
149. Saatkamp, K. Ph.D. Thesis, University of Münster, 1988.
150. Mazid, M. A.; Razi, M. T.; Sadler, P. J. Inorg. Chem. 1981, 20, 2872.
151. Rindorf, G.; Thorup, N.; Bjornholm, T.; Bechgaard, K. Acta Crystallogr. C 1990, 46, 1437.
152. Raper, E. S.; Creighton, J. R.; Robson, D.; Wilson, J. D.; Clegg, W.; Milne, A. Inorg. Chim. Acta 1988, 143, 95.
153. Constable, E. C.; Raithby, P. R. J. Chem. Soc., Dalton Trans. 1987, 2281.
154. Chadha, R. K.; Kumar, R.; Tuck, D. G. Can. J. Chem. 1987, 65, 1336.
155. Müller, A.; Krickemeyer, E.; Zimmermann, M.; Römer, M.; Bögge, H.; Penk, M.; Schmitz, K. Inorg. Chim. Acta 1984, 90, L69.
156. Müller, A.; Römer, M.; Bögge, H.; Krickemeyer, E.; Schmitz, K. Inorg. Chim. Acta 1984, 85, L39.
157. Huang, S.-P.; Kanatzidis, M. G. Inorg. Chem. 1991, 30, 3572.
158. Haushalter, R. C. Inorg. Chim. Acta 1985, 102, L37.
159. Müller, A.; Baumann, F.-W.; Bögge, H.; Römer, M.; Krickemeyer, E.; Schmitz, K. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1984, 23, 632.
160. Müller, A.; Römer, M.; Bögge, H.; Krickemeyer, E.; Baumann, F.-W.; Schmitz, K. Inorg. Chim. Acta 1984, 89, L7.
161. Müller, U.; Ha-Eierdanz, M.-L.; Kräuter, G.; Dehnicke, K. Z. Naturforsch. B 1990, 45, 1128.
162. Ansari, M. A.; Bollinger, J. C., Ibers, J. A. Inorg. Chem. 1993, 32, 1746.
163. Fenske, D.; Schreiner, B.; Dehnicke, K. Z. Anorg. Allg. Chem. 1993, 679, 253.
164. Dhingra, S. S.; Haushalter, R. C. Inorg. Chem. 1994, 33, 2735.
165. Kanatzidis, M. G.; Huang, S.-P. Inorg. Chem. 1989, 28, 4667.
166. Müller, A.; Schimanski, U. Inorg. Chim. Acta 1983, 77, L187.
167. Müller, A.; Baumann, F.-W.; Bögge, H.; Schmitz, K. Z. Anorg. Allg. Chem. 1985, 521, 89.
168. Dance, I. G.; Fitzpatrick, L. J.; Scudder, M. L. J. Chem. Soc., Chem. Commun. 1983, 546.
169. Henkel, G.; Krebs, B.; Betz, P.; Fietz, H.; Saatkamp, K. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1988, 27, 1326.
170. Dance, I. G.; Bowmaker, G. A.; Clark, G. R.; Seadon, J. K. Polyhedron 1983, 2, 1031.
171. Dance, I. G.; Calabrese, J. C. Inorg. Chim. Acta 1976, 19, L41.
172. Baumgartner, M.; Bensch, W.; Hug, P.; Dubler, E. Inorg. Chim. Acta 1987, 136, 139.
173. Nicholson, J. R.; Abrahams, I. L.; Clegg, W.; Garner, C. D. Inorg. Chem. 1985, 24, 1092.
174. Henkel, G.; Betz, P.; Krebs, B., unpublished results.
175. Shi, S.; Zhang, X.; Shi, X. F. J. Phys. Chem. 1995, 99, 14911.
176. Baumgartner, M.; Schmalle, H. J. Solid State Chem. 1993, 107, 63.
177. Baumgartner, M.; Schmalle, H.; Dubler, E. Polyhedron 1990, 9, 1155.
178. Zhao, J.; Adcock, D.; Pennington, W. T.; Kolis, J. W. Inorg. Chem. 1990, 29, 4358.
179. Baumgartner, M.; Schmalle, H.; Dubler, E. Inorg. Chim. Acta 1993, 208, 135.
180. Müller, A.; Römer, M.; Krickemeyer, E.; Bögge, H. Naturwissenschaften 1984, 71, 43.
181. Coucouvanis, D.; Kanodia, S.; Swenson, D.; Chen, S. J.; Stuedemann, T.; Baenziger, N. C.; Pedelty, R.; Chu, M. J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 11271.
182. Pullen, A. E.; Piotraschke, J. Abboud, K. A.; Reynolds, J. R. Inorg. Chem. 1996, 35, 793.
183. Kanatzidis, M. G.; Huang, S.-P. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1989, 28, 1513.
184. Huang, S.-P.; Kanatzidis, M. G. Inorg. Chem. 1991, 30, 1455.
185. Schuerman, J. A.; Fronczek, F. R.; Selbin, J. Inorg. Chim. Acta 1988, 148, 177.
186. Manotti Lanfredi, A. M.; Tiripicchio, A.; Marsich, N.; Camus, A. Inorg. Chim. Acta 1988, 142, 269.
187. Marsich, N.; Pellizer, G.; Camus, A.; Manotti Lanfredi, A. M.; Ugozzoli, F. Inorg. Chim. Acta 1990, 169, 171.
188. Dance, I. G. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1976, 103.
189. Dance, I. G. Austr. J. Chem. 1978, 31, 2195.
190. Gonzáles-Duarte, P.; Sola, J.; Vives, J.; Solans, X. J. Chem. Soc., Chem. Commun. 1987, 1641.
191. Dance, I. G. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1976, 68.
192. Bowmaker, G. A.; Clark, G. R.; Seadon, J. K.; Dance, I. G. Polyhedron 1984, 3, 535.
193. Dance, I. G. Inorg. Chem. 1981, 20, 1487.
194. Henkel, G.; Betz, P.; Krebs, B. J. Chem. Soc., Chem. Commun. 1984, 314.
195. Müller, A.; Römer, M.; Bögge, H.; Bergmann, D. J. Chem. Soc., Chem. Commun. 1984, 348.
196. Müller, A.; Römer, M.; Bögge, H.; Krickemeyer, E.; Bergmann, D. Z. Anorg. Allg. Chem. 1984, 511, 84.
197. Lerch, K. In Metal Ions in Biological Systems; Sigel, H., Ed.; Marcel Dekker: New York, 1981; Vol. 13, pp 299-347, and references therein.
198. Nielson, K. B.; Atkin, C. L.; Winge, D. R. J. Biol. Chem. 1985, 260, 5342.
199. George, G. N.; Byrd, J.; Winge, D. R. J. Biol. Chem. 1988, 263, 8199.
200. Baumgartner, M.; Schmalle, H.; Dubler, E. Polyhedron 1984, 9, 1155.
201. Dubler, E.; Baumgartner, M. Solid State Ionics 1990, 43, 193.
202. Chadha, R.; Kumar, R.; Tuck, D. G. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1986, 188; Chadha, R.; Kumar, R.; Tuck, D. G. Polyhedron 1988, 7, 1121.
203. Chadha, R.; Kumar, R.; Tuck, D. G. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1986, 188; Chadha, R.; Kumar, R.; Tuck, D. G. Polyhedron 1988, 7, 1121.
204. Nomiya, K.; Noguchi, R.; Kato, C. Chem. Lett. 2000, 162.
205. Betz, P.; Krebs, B.; Henkel, G. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1984, 23, 311.
206. Marbach, G.; Strähle, J. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1984, 23, 715.
207. Huang, S.-P.; Kanatzidis, M. G. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1992, 31, 787.
208. Wood, P. T.; Pennington, W. T.; Kolis, J. W. J. Chem. Soc., Chem. Commun. 1993, 235.
209. Huster, J.; Bonsmann, B.; Bronger, W. Z. Anorg. Allg. Chem. 1993, 619, 70.
210. Dance, I. G. Polyhedron 1988, 7, 2205.
211. Tang, K.; Aslam, M.; Block, E.; Nicholson, T.; Zubieta, J. Inorg. Chem. 1987, 26, 1488.
212. Wojnowski, W.; Wojnowski, M.; Peters, K.; Peters, E.-M.; von Schnering, H. G. Z. Anorg. Allg. Chem. 1985, 530, 79.
213. Becker, B.; Wojnowski, W.; Peters, K.; Peters, E.-M.; von Schnering, H. G. Polyhedron 1990, 9, 1659.
214. Block, E.; Kang, H.; Ofori-Okai, G.; Zubieta, J. Inorg. Chim. Acta 1990, 167, 147.
215. Schröter-Schmid, I.; Strähle, J. Z. Naturforsch. B 1990, 45, 1537.
216. Bonasia, P. J.; Gindelberger, D. E.; Arnold, J. Inorg. Chem. 1993, 32, 5126.
217. Wojnowski, W.; Becker, B.; Sassmannshausen, J.; Peters, E.-M.; Peters, K.; von Schnering, H. G. Z. Anorg. Allg. Chem. 1994, 620, 1417.
218. Bonasia, P. J.; Mitchell, G. P.; Hollander, F. J.; Arnold, J. Inorg. Chem. 1994, 33, 1797.
219. Yang, Q.; Tang, K.; Liao, H.; Han, Y.; Chen, Z.; Tang, Y. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1987, 1076.
220. Block, E.; Gernon, M.; Kang, H.; Lu, S.; Zubieta, J. J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1988, 1031.