Liposome and lipid bilayer arrays towards biosensing applications

Small

Volumn 6, Issue 22, 2010, Pages 2481-2497

  Bally, Marta ^a,d   Bailey, Kelly ^b   Sugihara, Kaori ^a   Grieshaber, Dorothee ^a   Vörös, Janos ^a   Stäler, Brigitte ^c  

^a ETH ZURICH   (Switzerland)

^b SOUTH AUSTRALIAN RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE   (Australia)

^c AARHUS UNIVERSITY   (Denmark)

^d CHALMERS UNIVERSITY OF TECHNOLOGY   (Sweden)

Author keywords

Biosensors; Liposomes; Patterning; Supported Lipid Bilayers (SLBs)

Indexed keywords

BIOCHIPS; BIOLOGICAL MEMBRANES; BIOSENSORS; DRUG DELIVERY; LIPOSOMES; PROTEINS;

BIOSENSING; BIOSENSING APPLICATIONS; DRUG SCREENING; MEMBRANE PROTEINS; NATURAL ENVIRONMENTS; PATTERNING; SUPPORTED LIPID BILAYERS;

LIPID BILAYERS;

LIPOSOME;

CHEMISTRY; GENETIC PROCEDURES; LIPID BILAYER; METHODOLOGY; REVIEW;

BIOSENSING TECHNIQUES; LIPID BILAYERS; LIPOSOMES;

EID: 78649660824     PISSN: 16136810     EISSN: 16136829     Source Type: Journal    
DOI: 10.1002/smll.201000644     Document Type: Review

References (195)

1. S. V. Chittur, Comb. Chem. & High T. Scr. 2004, 7, 531.
2. a) V. Trevino, F. Falciani, H. A. Barrera-Saldana, Mol. Med. 2007, 13, 527
3. b) R. Simon, Clin. Cancer Res. 2008, 14, 5984.
4. M. A. Lindsay, Nat. Rev. Drug Discov. 2003, 2, 831.
5. K. Lundstrom, Cell. Mol. Life Sci. 2006, 63, 2597.
6. N. Ramachandran, S. Srivastava, J. LaBaer, Proteomics Clin. Appl. 2008, 2, 1444.
7. a) B. Michel, A. Bernard, A. Bietsch, E. Delamarche, M. Geissler, D. Juncker, H. Kind, J. P. Renault, H. Rothuizen, H. Schmid, P. Schmidt-Winkel, R. Stutz, H. Wolf, IBM J. Res. Dev. 2001, 45, 697
8. b) G. M. Whitesides, E. Ostuni, S. Takayama, X. Y. Jiang, D. E. Ingber, Annu. Rev. Biomed. Eng. 2001, 3, 335
9. c) Y. N. Xia, G. M. Whitesides, Annu. Rev. Mater. Sci. 1998, 28, 153.
10. F. G. Zaugg, P. Wagner, MRS Bull. 2003, 28, 837.
11. D. S. Ginger, H. Zhang, C. A. Mirkin, Angew. Chem. Int. Ed. 2004, 43, 30.
12. M. A. Wood, J. R. Soc. Interface 2007, 4, 1.
13. T. Blattler, C. Huwiler, M. Ochsner, B. Stadler, H. Solak, J. Voros, H. M. Grandin, J. Nanosci. Nanotechnol. 2006, 6, 2237.
14. E. Delamarche, D. Juncker, H. Schmid, Adv. Mater. 2005, 17, 2911.
15. a) D. Stamou, C. Duschl, E. Delamarche, H. Vogel, Angew. Chem. Int. Ed. 2003, 42, 5580
16. b) R. Michel, I. Reviakine, D. Sutherland, C. Fokas, G. Csucs, G. Danuser, N. D. Spencer, M. Textor, Langmuir 2002, 18, 8580
17. c) S. Svedhem, I. Pfeiffer, C. Larsson, C. Wingren, C. Borrebaeck, F. Hook, ChemBioChem 2003, 4, 339.
18. K. Sott, M. Karlsson, J. Pihl, J. Hurtig, T. Lobovkina, O. Orwar, Langmuir 2003, 19, 3904.
19. a) N. D. Kalyankar, M. K. Sharma, S. V. Vaidya, D. Calhoun, C. Maldarelli, A. Couzis, L. Gilchrist, Langmuir 2006, 22, 5403
20. b) B. Stadler, D. Falconnet, I. Pfeiffer, F. Hook, J. Voros, Langmuir 2004, 20, 11348
21. c) B. Stadler, M. Bally, D. Grieshaber, A. Brisson, J. Voros, H. M. Grandin, Biointerphases 2006, 1, 142.
22. a) K. Glasmastar, C. Larsson, F. Hook, B. Kasemo, J. Colloid Interface Sci. 2002, 246, 40
23. b) I. Pfeiffer, F. Hook, J. Am. Chem. Soc. 2004, 126, 10224
24. c) F. F. Rossetti, M. Bally, R. Michel, M. Textor, I. Reviakine, Langmuir 2005, 21, 6443
25. d) C. Yoshina-Ishii, S. G. Boxer, J. Am. Chem. Soc. 2003, 125, 3696
26. e) C. Yoshina-Ishii, G. P. Miller, M. L. Kraft, E. T. Kool, S. G. Boxer, J. Am. Chem. Soc. 2005, 127, 1356.
27. a) P. Kingshott, H. Thissen, H. J. Griesser, Biomaterials 2002, 23, 2043
28. b) J. L. Dalsin, L. Lin, S. Tosatti, J. Voros, M. Textor, P. B. Messersmith, Langmuir 2005, 21, 640.
29. H. W. Ma, J. H. Hyun, P. Stiller, A. Chilkoti, Adv. Mater. 2004, 16, 338.
30. a) K. L. Prime, G. M. Whitesides, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 10714
31. b) W. P. Wuelfing, S. M. Gross, D. T. Miles, R. W. Murray, J. Am. Chem. Soc. 1998, 120, 12696.
32. S. W. Lee, P. E. Laibinis, Biomaterials 1998, 19, 1669.
33. a) G. L. Kenausis, J. Voros, D. L. Elbert, N. P. Huang, R. Hofer, L. Ruiz-Taylor, M. Textor, J. A. Hubbell, N. D. Spencer, J. Phys. Chem. B 2000, 104, 3298
34. b) T. McPherson, A. Kidane, I. Szleifer, K. Park, Langmuir 1998, 14, 176
35. c) K. Holmberg, F. Tiberg, M. Malmsten, C. Brink, Colloid Surf. A 1997, 123, 297
36. d) L. M. Feller, S. Cerritelli, M. Textor, J. A. Hubbell, S. G. P. Tosatti, Macromolecules 2005, 38, 10503.
37. a) N.-P. Huang, R. Michael, J. Vörös, M. Textor, R. Hofer, A. Rossi, D. L. Elbert, J. A. Hubbell, N. D. Spencer, Langmuir 2001, 17, 489
38. b) S. Pasche, S. M. De Paul, J. Vörös, N. D. Spencer, M. Textor, Langmuir 2003, 19, 9216.
39. J. W. Lussi, D. Falconnet, J. A. Hubbell, M. Textor, G. Csucs, Biomaterials 2006, 27, 2534.
40. M. Ochsner, M. R. Dusseiller, H. M. Grandin, S. Luna-Morris, M. Textor, V. Vogel, M. L. Smith, Lab Chip 2007, 7, 1074.
41. a) N. P. Huang, J. Voros, S. M. De Paul, M. Textor, N. D. Spencer, Langmuir 2002, 18, 220
42. b) S. Tosatti, S. M. De Paul, A. Askendal, S. VandeVondele, J. A. Hubbell, P. Tengvall, M. Textor, Biomaterials 2003, 24, 4949
43. c) D. Thid, M. Bally, K. Holm, S. Chessari, S. Tosatti, M. Textor, J. Gold, Langmuir 2007, 23, 11693
44. d) M. Schuler, G. R. Owen, D. W. Hamilton, M. De Wilde, M. Textor, D. M. Brunette, S. G. P. Tosatti, Biomaterials 2006, 27, 4003.
45. a) B. Pignataro, C. Steinem, H. J. Galla, H. Fuchs, A. Janshoff, Biophys. J. 2000, 78, 487
46. b) E. Boukobza, A. Sonnenfeld, G. Haran, J. Phys. Chem. B 2001, 105, 12165
47. c) L. S. Jung, J. S. Shumaker-Parry, C. T. Campbell, S. S. Yee, M. H. Gelb, J. Am. Chem. Soc. 2000, 122, 4177.
48. a) T. ShibataSeki, J. Masai, T. Tagawa, T. Sorin, S. Kondo, Thin Solid Films 1996, 273, 297
49. b) C. R. MacKenzie, T. Hirama, K. K. Lee, E. Altman, N. M. Young, J. Biol. Chem. 1997, 272, 5533.
50. T. Stora, Z. Dienes, H. Vogel, C. Duschl, Langmuir 2000, 16, 5471.
51. I. Stanish, J. P. Santos, A. Singh, J. Am. Chem. Soc. 2001, 123, 1008.
52. a) C. M. Niemeyer, Nano Today 2007, 2, 42
53. b) C. M. Niemeyer, T. Sano, C. L. Smith, C. R. Cantor, Nucl. Acids Res. 1994, 22, 5530
54. c) C. M. Niemeyer, M. Adler, B. Pignataro, S. Lenhert, S. Gao, L. Chi, H. Fuchs, D. Blohm, Nucl. Acids Res. 1999, 27, 4553.
55. a) B. Chaize, M. Nguyen, T. Ruysschaert, V. le Berre, E. Trevisiol, A. M. Caminade, J. P. Majoral, G. Pratviel, B. Meunier, M. Winterhalter, D. Fournier, Bioconjugate Chem. 2006, 17, 245
56. b) M. R. Dusseiller, B. Niederberger, B. Stadler, D. Falconnet, M. Textor, J. Voros, Lab Chip 2005, 5, 1387
57. c) C. Yoshina-Ishii, G. P. Miller, M. L. Kraft, E. T. Kool, S. G. Boxer, Biophys. J. 2005, 88, 233A
58. d) K. Bailey, M. Bally, W. Leifert, J. Voros, T. McMurchie, Proteomics 2009, 9, 2052.
59. a) H. A. H. Rongen, A. Bult, W. P. vanBennekom, J. Immunol. Methods 1997, 204, 105
60. b) D. D. Lasic, Liposomes: From Physics to Applications, Elsevier, Amsterdam 1993
61. M. A. Cooper, A. Hansson, S. Lofas, D. H. Williams, Anal. Biochem. 2000, 277, 196.
62. J. J. Benkoski, F. Hook, J. Phys. Chem. B 2005, 109, 9773.
63. D. Falconnet, A. Koenig, T. Assi, M. Textor, Adv. Funct. Mater. 2004, 14, 749.
64. Y. H. M. Chan, P. Lenz, S. G. Boxer, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2007, 104, 18913.
65. a) U. R. Müller, Microarray technology and its applications, Springer, Berlin 2005; p 379
66. b) M. J. Heller, Annu. Rev. Biomed. Eng. 2002, 4, 129.
67. C. S. Ramanujan, K. Sumitomo, M. R. R. de Planque, H. Hibino, K. Torimitsu, J. F. Ryan, Appl. Phys. Lett. 2007, 90.
68. H. Schonherr, D. I. Rozkiewicz, G. J. Vancso, Langmuir 2004, 20, 7308.
69. P. Kim, B. K. Lee, H. Y. Lee, T. Kawai, K. Y. Suh, Adv. Mater. 2008, 20, 31.
70. A. B. Dahlin, M. P. Jonsson, F. Hook, Adv. Mater. 2008, 20, 1436.
71. C. Neumann-Spallart, F. Pittner, T. Schalkhammer, Appl. Biochem. Biotech. 1997, 68, 153.
72. a) S. Mukherjee, F. R. Maxfield, Annu. Rev. Cell Dev. Biol. 2004, 20, 839
73. b) K. Simons, W. L. C. Vaz, Annu. Rev. Biophys. Biomol. Struct. 2004 33 269
74. L. Niu, J. M. Kim, H. G. Khorana, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2002, 99, 13409.
75. a) A. Graneli, J. J. Benkoski, F. Hook, Anal. Biochem. 2007, 367, 87
76. b) M. Zagnoni, M. E. Sandison, P. Marius, A. G. Lee, H. Morgan, Lab Chip 2007, 7, 1176.
77. P. B. Contino, C. A. Hasselbacher, J. B. A. Ross, Y. Nemerson, Biophys. J. 1994, 67, 1113.
78. A. A. Seddon, P. Curnow, P. J. Booth, BBA-Biomembranes 2004, 1666, 105.
79. a) V. I. Silin, E. A. Karlik, K. D. Ridge, D. J. Vanderah, Anal. Biochem. 2006, 349, 247
80. b) N. M. Rao, V. Silin, K. D. Ridge, J. T. Woodward, A. L. Plant, Anal. Biochem. 2002, 307, 117
81. c) T. L. Steck, Weinstei. Rs, J. H. Straus, D. F. H. Wallach, Science 1970, 168, 255.
82. H. Pick, E. L. Schmid, A. P. Tairi, E. Ilegems, R. Hovius, H. Vogel, J. Am. Chem. Soc. 2005, 127, 2908.
83. a) R. Seckler, J. K. Wright, Eur. J. Biochem. 1984, 142, 269
84. b) J. Minic, J. Grosclaude, J. Aioun, M. A. Persuy, T. Gorojankina, R. Salesse, E. Pajot-Augy, Y. X. Hou, S. Helali, N. Jaffrezic-Renault, F. Bessueille, A. Errachid, G. Gomila, O. Ruiz, J. Samitier, BBA-Gen. Subjects 2005, 1724, 324.
85. G. Klenkar, B. Brian, T. Ederth, G. Stengel, F. Hook, J. Piehler, B. Liedberg, Biointerphases 2008, 3, 29.
86. a) R. A. Chandra, E. S. Douglas, R. A. Mathies, C. R. Bertozzi, M. B. Francis, Angew. Chem. Int. Ed. 2006, 45, 896
87. b) G. A. Kwong, C. G. Radu, H. K, C. J. Y. Shu, C. Ma, K. RC, B. Comin-Anduix, S. R. Hadrup, R. C. Bailey, O. N. Witte, T. N. Schumacher, A. Ribas, J. R. Heath, J. Am. Chem. Soc. 2009, 31, 9695.
88. E. S. Douglas, S. C. Hsiao, H. Onoe, C. R. Bertozzi, M. B. Francis, R. A. Mathies, Lab Chip 2009, 9, 2010.
89. E. S. Douglas, R. A. Chandra, C. R. Bertozzi, R. A. Mathies, M. B. Francis, Lab Chip 2007, 7, 1442.
90. a) M. Karlsson, M. Davidson, R. Karlsson, A. Karlsson, J. Bergenholtz, Z. Konkoli, A. Jesorka, T. Lobovkina, J. Hurtig, M. Voinova, O. Orwar, Annu. Rev. Phys. Chem. 2004, 55, 613
91. b) R. Karlsson, A. Karlsson, A. Ewing, P. Dommersnes, J. F. Joanny, A. Jesorka, O. Orwar, Anal. Chem. 2006, 78, 5960.
92. a) M. Karlsson, K. Sott, A. S. Cans, A. Karlsson, R. Karlsson, O. Orwar, Langmuir 2001, 17, 6754
93. b) A. Karlsson, R. Karlsson, M. Karlsson, A.-S. Cans, A. Stromberg, F. Ryttsen, O. Orwar, Nature 2001, 409, 150.
94. M. Karlsson, K. Sott, M. Davidson, A. S. Cans, P. Linderholm, D. Chiu, O. Orwar, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2002, 99, 11573.
95. J. Hurtig, M. Karlsson, O. Orwar, Langmuir 2004, 20, 5637.
96. a) R. Karlsson, M. Karlsson, A. Karlsson, A. S. Cans, J. Bergenholtz, B. Akerman, A. G. Ewing, M. Voinova, O. Orwar, Langmuir 2002, 18, 4186
97. b) R. Karlsson, A. Karlsson, O. Orwar, J. Phys. Chem. B 2003, 107, 11201.
98. a) M. Davidson, M. Karlsson, J. Sinclair, K. Sott, O. Orwar, J. Am. Chem. Soc. 2003, 125, 374
99. b) B. Bauer, M. Davidson, O. Orwar, Langmuir 2006, 22, 9329.
100. A. S. Cans, N. Wittenberg, R. Karlsson, L. Sombers, M. Karlsson, O. Orwar, A. Ewing, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2003, 100, 400.
101. J. Hurtig, O. Orwar, Soft Matter 2008, 4, 1515.
102. a) A. Karlsson, K. Sott, M. Markstrom, M. Davidson, Z. Konkoli, O. Orwar, J. Phys. Chem. B 2005, 109, 1609
103. b) K. Sott, T. Lobovkina, L. Lizana, M. Tokarz, B. Bauer, Z. Konkoli, O. Orwar, Nano Lett. 2006, 6, 209.
104. A. Jesorka, M. Markstrom, M. Karlsson, O. Orwar, J. Phys. Chem. B 2005, 109, 14759.
105. M. Tokarz, B. Akerman, J. Olofsson, J. F. Joanny, P. Dommersnes, O. Orwar, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2005, 102, 9127.
106. K. A. Burridge, M. A. Figa, J. Y. Wong, Langmuir 2004, 20, 10252.
107. J. T. Groves, N. Ulman, S. G. Boxer, Science 1997, 275, 651.
108. L. Kam, S. G. Boxer, J. Am. Chem. Soc. 2000, 122, 12901.
109. L. Kam, S. G. Boxer, Langmuir 2003, 19, 1624.
110. a) K. Y. Shen, J. Tsai, P. Shi, L. C. Kam, J. Am. Chem. Soc. 2009, 131, 13204
111. b) K. Mossman, J. Groves, Chem. Soc. Rev. 2007, 36, 46.
112. P. S. Cremer, T. L. Yang, J. Am. Chem. Soc. 1999, 121, 8130.
113. V. Yamazaki, O. Sirenko, R. J. Schafer, L. Nguyen, T. Gutsmann, L. Brade, J. T. Groves, BMC Biotechnol. 2005, 5.
114. A. Binkert, P. Studer, J. Voros, Small 2009, 5, 1070.
115. a) R. N. Orth, J. Kameoka, W. R. Zipfel, B. Ilic, W. W. Webb, T. G. Clark, H. G. Craighead, Biophys. J. 2003, 85, 3066
116. b) R. N. Orth, M. Wu, D. A. Holowka, H. G. Craighead, B. A. Baird, Langmuir 2003, 19, 1599.
117. M. Wu, D. Holowka, H. G. Craighead, B. Baird, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2004, 101, 13798.
118. J. M. Moran-Mirabal, J. B. Edel, G. D. Meyer, D. Throckmorton, A. K. Singh, H. G. Craighead, Biophys. J. 2005, 89, 296.
119. E. D. Goluch, A. W. Shaw, S. G. Sligar, C. Liu, Lab Chip 2008, 8, 1723.
120. T. H. Bayburt, Y. V. Grinkova, S. G. Sligar, Nano Lett. 2002, 2, 853.
121. A. E. Oliver, V. Ngassam, P. Dang, B. Sanii, H. W. Wu, C. K. Yee, Y. Yeh, A. N. Parikh, Langmuir 2009, 25, 6992.
122. C. K. Yee, M. L. Amweg, A. N. Parikh, Adv. Mater. 2004, 16, 1184.
123. K. Morigaki, T. Baumgart, A. Offenhausser, W. Knoll, Angew. Chem. Int. Ed. 2001, 40, 172.
124. J. S. Hovis, S. G. Boxer, Langmuir 2000, 16, 894.
125. a) J. S. Hovis, S. G. Boxer, Langmuir 2001, 17, 3400
126. b) L. A. Kung, L. Kam, J. S. Hovis, S. G. Boxer, Langmuir 2000, 16, 6773.
127. S. Majd, M. Mayer, Angew. Chem. Int. Ed. 2005, 44, 6697.
128. A. R. Sapuri, M. M. Baksh, J. T. Groves, Langmuir 2003, 19, 1606.
129. G. Kohler, S. E. Moya, S. Leporatti, C. Bitterlich, E. Donath, Eur. Biophys. J. Biophys. 2007, 36, 337.
130. P. Kim, S. E. Lee, H. S. Jung, H. Y. Lee, T. Kawai, K. Y. Suh, Lab Chip 2006, 6, 54.
131. K. Kumar, C. S. Tang, F. F. Rossetti, M. Textor, B. Keller, J. Voros, E. Reimhult, Lab Chip 2009, 9, 718.
132. a) A. Das, J. Zhao, G. C. Schatz, S. G. Sligar, R. P. Van Duyne, Anal. Chem. 2009, 81, 3754
133. b) J. N. Anker, W. P. Hall, O. Lyandres, N. C. Shah, J. Zhao, R. P. Van Duyne, Nat. Mater. 2008, 7, 442.
134. a) A. Dahlin, M. Zach, T. Rindzevicius, M. Kall, D. S. Sutherland, F. Hook, J. Am. Chem. Soc. 2005, 127, 5043
135. b) M. P. Jonsson, P. Jonsson, A. B. Dahlin, F. Hook, Nano Lett. 2007, 7, 3462.
136. K. Salaita, Y. H. Wang, C. A. Mirkin, Nat. Nanotechnol. 2007, 2, 145.
137. S. Lenhert, P. Sun, Y. H. Wang, H. Fuchs, C. A. Mirkin, Small 2007, 3, 71.
138. L. Rajendran, K. Simons, J. Cell Sci. 2005, 118, 1099.
139. J. J. Shi, J. X. Chen, P. S. Cremer, J. Am. Chem. Soc. 2008, 130, 2718.
140. B. K. Lee, H. Y. Lee, P. Kim, K. Y. Suh, T. Kawai, Lab Chip 2009, 9, 132.
141. a) P. Stenlund, G. J. Babcock, J. Sodroski, D. G. Myszka, Anal. Biochem. 2003, 316, 243
142. b) O. Purrucker, A. Fortig, R. Jordan, M. Tanaka, ChemPhysChem 2004, 5, 327
143. c) F. Giess, M. G. Friedrich, J. Heberle, R. L. Naumann, W. Knoll, Biophys. J. 2004, 87, 3213
144. d) S. Heyse, O. P. Ernst, Z. Dienes, K. P. Hofmann, H. Vogel, Biochemistry 1998, 37, 507
145. e) C. Bieri, O. P. Ernst, S. Heyse, K. P. Hofmann, H. Vogel, Nat. Biotechnol. 1999, 17, 1105
146. f) S. Trepout, S. Mornet, H. Benabdelhak, A. Ducruix, A. R. Brisson, O. Lambert, Langmuir 2007, 23, 2647.
147. a) C. Danelon, M. G. Jenke, C. Schreiter, G. M. Kim, J.-B. Perez, C. Santschi, J. Bruggerrgen, H. Vogel, CHIMIA Intl. J. Chem. 2006, 60, 754
148. b) J. B. Perez, K. L. Martinez, J. M. Segura, H. Vogel, Adv. Funct. Mater. 2006, 16, 306
149. c) J. B. Perez, J. M. Segura, D. Abankwa, J. Piguet, K. L. Martinez, H. Vogel, J. Mol. Biol. 2006, 363, 918.
150. S. Yamada, S. Pokutta, F. Drees, W. I. Weis, W. J. Nelson, Cell 2005, 123, 889.
151. M. Tanaka, A. P. Wong, F. Rehfeldt, M. Tutus, S. Kaufmann, J. Am. Chem. Soc. 2004, 126, 3257.
152. M. Tanaka, S. Kaufmann, J. Nissen, M. Hochrein, Phys. Chem. Chem. Phys. 2001, 3, 4091.
153. a) Y. L. Hong, B. L. Webb, S. Pai, A. Ferrie, J. L. Peng, F. Lai, J. Lahiri, G. Biddlecome, B. Rasnow, M. Johnson, H. S. Min, Y. Fang, J. Salon, J. Biomol. Screen. 2006, 11, 435
154. b) Y. Fang, A. G. Frutos, J. Lahiri, J. Am. Chem. Soc. 2002, 124, 2394
155. c) Y. Fang, A. G. Frutos, J. Lahiri, ChemBioChem 2002, 3, 987.
156. B. A. Cornell, V. L. B. BraachMaksvytis, L. G. King, P. D. J. Osman, B. Raguse, L. Wieczorek, R. J. Pace, Nature 1997, 387, 580.
157. M. Tanaka, E. Sackmann, Nature 2005, 437, 656.
158. M. Stelzle, G. Weissmuller, E. Sackmann, J. Phys. Chem. 1993, 97, 2974.
159. P. Theato, E. Preis, M. Brehmer, R. Zentel, Macromol. Symp. 2001, 164, 257.
160. I. K. Vockenroth, D. Fine, A. Dodobalapur, A. T. A. Jenkins, I. Koper, Elecrochem. Commun. 2008, 10, 323.
161. M. Andersson, H. M. Keizer, C. Y. Zhu, D. Fine, D. A. R. S. Duran, Langmuir 2007, 23, 2924.
162. a) P. Mueller, D. O. Rudin, H. Ti Tien, W. C. Wescott, Nature 1962, 194, 979
163. b) P. Mueller, W. C. Wescott, D. O. Rudin, H. T. Tien, J. Phys. Chem. 1963, 67, 534.
164. S. D. Ogier, R. J. Bushby, Y. Cheng, S. D. Evans, S. W. Evans, A. T. A. Jenkins, P. F. Knowles, R. E. Miles, Langmuir 2000, 16, 5696.
165. C. Schmidt, M. Mayer, H. Vogel, Angew. Chem. Int. Ed. 2000, 39, 3137.
166. a) R. J. Bradley, D. W. Urry, K. Okamoto, R. Rapaka, Science 1978, 200, 435
167. b) S. M. Bezrukov, I. Vodyanoy, V. A. Parsegian, Nature 1994, 370, 279.
168. a) M. A. Holden, H. Bayley, J. Am. Chem. Soc. 2005, 127, 6502
169. b) M. A. Holden, L. Jayasinghe, O. Daltrop, A. Mason, H. Bayley, Nat. Chem. Biol. 2006, 2, 314.
170. R. J. White, E. N. Ervin, T. Yang, X. Chen, S. Daniel, P. S. Cremer, H. S. White, J. Am. Chem. Soc. 2007, 129, 11766.
171. a) M. E. Sandison, H. Morgan, J. Micromech. Microeng. 2005, 15, S139
172. b) M. R. R. de Planque, G. P. Mendes, M. Zagnoni, M. E. Sandison, K. H. Fisher, R. M. Berry, A. Watts, H. Morgan, IEE P-Nanobiotechnol. 2006, 153, 21
173. c) H. Suzuki, K. V. Tabata, H. Noji, S. Takeuchi, Biosens. Bioelectron. 2007, 22, 1111
174. d) H. Suzuki, K. V. Tabata, H. Noji, S. Takeuchi, Langmuir 2006, 22, 1937
175. e) K. Funakoshi, H. Suzuki, S. Takeuchi, Anal. Chem. 2006, 78, 8169.
176. G. Baaken, M. Sondermann, C. Schlemmer, J. Ruhe, J. C. Behrends, Lab Chip 2008, 8, 938.
177. a) D. Anrather, M. Smetazko, M. Saba, Y. Alguel, T. Schalkhammer, J. Nanosci. Nanotechnol. 2004, 4, 1
178. b) T. J. Jeon, N. Malmstadt, J. Schmidt, J. Am. Chem. Soc. 2006, 128, 42
179. c) N. Malmstadt, L. J. Jeon, J. J. Schmidt, Adv. Mater. 2008, 20, 84
180. d) X. f. Kang, S. Cheley, A. C. Rice-Ficht, H. Bayley, J. Am. Chem. Soc. 2007, 129, 4701
181. e) J. W. Shim, L. Q. Gu, Anal. Chem. 2007, 79, 2207.
182. a) G. Favero, L. Campanella, S. Cavallo, A. D'Annibale, M. Perrella, E. Mattei, T. Ferri, J. Am. Chem. Soc. 2005, 127, 8103
183. b) X. J. Han, A. Studer, H. Sehr, I. Geissbuhler, M. Di Berardino, F. K. Winkler, L. X. Tiefenauer, Adv. Mater. 2007, 19, 4466
184. c) A. Simon, A. Girard-Egrot, F. Sauter, C. Pudda, N. P. D'Hahan, L. Blum, F. Chatelain, A. Fuchs, J. Colloid Interf. Sci. 2007, 308, 337.
185. a) W. Romer, Y. H. Lam, D. Fischer, A. Watts, W. B. Fischer, P. Goring, R. B. Wehrspohn, U. Gosele, C. Steinem, J. Am. Chem. Soc. 2004, 126, 16267
186. b) W. Romer, C. Steinem, Biophys. J. 2004, 86, 955
187. c) E. K. Schmitt, M. Vrouenraets, C. Steinem, Biophys. J. 2006, 91, 2163.
188. a) C. Hennesthal, J. Drexler, C. Steinem, ChemPhysChem 2002, 3, 885
189. b) A. P. Quist, A. Chand, S. Ramachandran, C. Daraio, S. Jin, R. Lal, Langmuir 2007, 23, 1375
190. c) S. Steltenkamp, M. M. Muller, M. Deserno, C. Hennesthal, C. Steinem, A. Janshoff, Biophys. J. 2006, 91, 217
191. d) O. Worsfold, N. H. Voelcker, T. Nishiya, Langmuir 2006, 22, 7078.
192. a) E. K. Schmitt, M. Nurnabi, R. J. Bushby, C. Steinem, Soft Matter 2008, 4, 250
193. b) E. K. Schmitt, C. Weichbrodt, C. Steinem, Soft Matter 2009, 5, 3347.
194. S. Kresak, T. Hianik, R. L. C. Naumann, Soft Matter 2009, 5, 4021.
195. C. Danelon, J. B. Perez, C. Santschi, J. Brugger, H. Vogel, Langmuir 2006, 22, 22.