"Villages ... reek of ether vapours": Ether drinking in Silesia before 1939

Medical History

Volumn 54, Issue 3, 2010, Pages 387-396

  Zandberg, Adrian ^a  

^a Department of Political Science   (Poland)

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

ETHER;

ADDICTION; ARTICLE; DRINKING BEHAVIOR; HISTORY; HUMAN; POLAND;

DRINKING BEHAVIOR; ETHER, ETHYL; HISTORY, 20TH CENTURY; HUMANS; POLAND; SUBSTANCE-RELATED DISORDERS;

EID: 77954994069     PISSN: 00257273     EISSN: 09505571     Source Type: Journal    
DOI: 10.1017/S002572730000466X     Document Type: Article

References (151)

1. For Russia, see 'Ether drinking in Russia', Br. Med. J., 1903, i: 98.
2. 'Ether as a substitute for alcohol', Br. Med. J., 1897, i: 831-2.
3. For France, see E Beluze, De l'éthéromanie, Paris, Ollier-Henry, 1885
4. P Regnard, 'Les poisons à la mode: la morphine et l'éther', Revue Scientifique, 1885, 35: 546-56
5. B Baron, Etude psychologique de l'anesthésie par l'éther: avec quelques considérations médico-légales, Lyon, A H Storck, 1896
6. G Pichon, Les maladies de l'esprit... délires alcoolique et toxique: morphinomanie, éthéromanie, absinthisme, chloralisme, etc., Paris, Octave Doin, 1888.
7. For Norway, see 'Ether-drinking in Norway', Br. Med. J., 1891, i: 1396.
8. For USA, see H Wayne Morgan, Drugs in America: a social history 1800-1980, Syracuse, NY, Syracuse University Press, 1981, pp. 12-13, 38.
9. A W Nichelson, 'Ether drinking in Michigan', The Medical Age, 1891, 9: 239
10. J H Kellogg, 'New intoxicants', The American Medical Temperance Quarterly, 1893, 1: 22
11. J C Warren, 'The influence of anesthesia on the surgery of the nineteenth century', Boston Medical and Surgical Journal, 1897, 136: 426
12. For the Baltic Sea, see A Lüüs, Liikwa ehk eeter: Kõne Võru karskuse kihutuskoosolekul 1909, Tartu, Eesti Karskuseseltside Kesktoimekond, 1910
13. 'Ether drinking in East Prussia', Br. Med. J., 1898, i: 1033.
14. See R Davenport-Hines, The pursuit of oblivion: a global history of narcotics, London, W W Norton, 2004, p. 146.
15. J M Fenster, Ether day, New York, HarperCollins, 2002
16. S J Snow, Blessed days of anaesthesia: how anaesthetics changed the world, Oxford University Press, 2008, pp. 22-3.
17. A Drygas, 'Czy Walery Cordus był odkrywca{ogonek} eteru? Argumenty za i wa{ogonek}tpliwości na nie', Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1997, 60: 427-42
18. The most important study remains K H Connell, 'Ether drinking in Ulster', Q. J. Stud. Alcohol, 1965, 26: 629-53.
19. Later reprinted in K H Connell, Irish peasant society, Oxford, Clarendon Press, 1968, pp. 87-111.
20. See also R A Strickland, 'Ether drinking in Ireland', Mayo Clin. Proc., 1996, 71: 1015.
21. E Cyran, 'Eteromanja. Referat wygłoszony w Katowicach na Konferencji w sprawie eteryzmu dn. 4 maja 1936 roku', Trzeźwosć́, 1936, 11: 184-9, pp. 184-5.
22. The subject of ether consumption as such is also marginally present in a number of global drug histories.
23. G Edwards, Matters of substance: drugs - and why everyone's a user, New York, St Martin's Press, 2005, pp. 61-5.
24. L Lewin, Phantastica: narcotic and stimulating drugs, their use and abuse, trans. P H A Wirth, London, Paul, Trench, and Trubner, 1931, pp. 201-2.
25. For example, Czaty, 5 Jun. 1938, pp. 18-19.
26. Czaty, 25 Apr. 1939, pp. 14-17.
27. see also note 11 below
28. "Na niektórych terenach Polski rozpowszechniona była eteromania. Jest to jednak osobne zagadnienie, którym nie be{ogonek}dziemy sie{ogonek}tutaj zajmować".
29. A Bielewicz, 'Narkomania jako zjawisko społeczne - historia problemu Polsce', Archiwum Kryminologii, 1988, 15: 251-86, p. 256 (unless otherwise stated, the translations are mine).
30. M Abucewicz, 'Narkomania w Polsce jako problem społeczny w perspektywie konstrukcjonistycznej. Cze{ogonek}ść pierwsza: okres mie{ogonek}dzywojenny', Alkoholizm i Narkomania, 2005, 18: 79-107, p. 88, is a rare (and short) exception.
31. See also I Arabas, 'Problem narkomanii w Polsce na przełomie XIX i XX wieku', Farmacja Polska, 1996, 52: 174-7
32. B Płonka-Syroka, 'Społeczno-kulturowe uwarunkowania narkomanii na ziemiach polskich wcia{ogonek}gu ostatnich stu lat', Archiwum Historii Medycyny, 1985, 48: 187-96
33. B Płonka-Syroka, 'Narkotyki w twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885-1939) na tle polskiego modernizmu przełomu XIX i XX wieku', Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1997, 60: 361-74
34. Before 1923 use and possession of drugs (such as opium, heroin and cocaine) were not penalized in the Polish territories. In 1923 the Polish parliament passed an act prohibiting unauthorized production, trade and possession of some psychoactive substances.
35. The same act prohibited the sale of ether for the purpose of consumption. In 1928 it was officially declared a poison. In effect, all provisions applied to other drugs, including the penalization of possession, were extended to ether.
36. See J Morawska, 'Regulacje prawne dotycza{ogonek}ce narkomanii w Polsce i na tle porównawczym', Przegla{ogonek}d Lekarski, 2001, 58: 208-14, p. 210-11.
37. D Andrejew-Fra{ogonek}czek, Narkomania w Polsce, Warsaw, Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, 1992, p. 21.
38. M Motas (ed.), Archiwum Akt Nowych w Warszawie: przewodnik po zasobie archiwalnym, Warsaw, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, p. 43.
39. K Hrabin, 'Narkomanie w szkole. 1. Alkoholizm 2. Eteryzm. Referat wygłoszony na Zjeździe DelegatówKół Tow. Trzeźwość', Trzeźwość, 1933, 8: 203-28.
40. Answering an inquiry from the bishop in Katowice, the parish priest confirmed that "there are hardly any pupils who have never tried ether". Archiwum Archidiecezjalne, Katowice (hereafter AAK), ARZ00519, p. 181.
41. M Wiendlocha, 'Eteryzm w powiecie rybnickim i pszczyńskim', Gazeta Lekarska Śla{ogonek}ska Polskiego, 1937, 2: 21-30, p. 22.
42. Data based on M Głogowska, 'Używanie eteru wśród dzieci głuchoniemych', Rocznik I Sĺa{ogonek}skiego Zakładu dla Głuchoniemych w Lublińcu, 1938, 2: 48-57, pp. 52-4.
43. C Łuczak, Od Bismarcka do Hitlera: polsko-niemieckie stosunki gospodarcze, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1988, p. 197.
44. J Firstenberg, 'Eteromania na Górnym Ślasku. Streszczenie referatu wygłoszone na posiedzeniu T-wa Medycyny Sa{ogonek}dowej i Kryminologii, dn. 15. XII.1938', Czasopismo Sa{ogonek}dowo-Lekarskie 1939, 12: 1-4, p. 2.
45. Some official sources give even larger quantities found by customs officers
46. For example, Colonel Jur-Gorzechowski, general commander of the border police, reported that in 1935 the guards seized 2,259 kg of ether-about 500 kg more than in the data quoted by Łuczak
47. See Archiwum Akt Nowych, Warsaw (hereafter AAN), 2/322/0/1953, p. 29.
48. For example, in 1934 alone the border police of the Rybnik district jailed 171 persons for running contraband ether; AAN, 2/322/0/1953, p. 15.
49. AAN, 2/322/0/1953, p. 52.
50. P Kozłowski, 'Charakterystyka południowego odcinka granicy państwowej pod wzgle{ogonek}dem zagrożenia przeste{ogonek}pczościa{ogonek} graniczna{ogonek}wświetle materiałów Służby Informacyjnej Straży Granicznej', Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej, 2006, 9: 166-83, pp. 169-70.
51. AAN, 2/322/0/1953, p. 14.
52. see also L Bielaczek, Milowe kamienie: ze swẃiata baśni i przeżyć byłego fornala tworkowskiego, Opole, Instytut Śla{ogonek}ski, 1975, p. 127.
53. AAN, 2/322/0/1953, pp. 8-9, 46, 229.
54. AAN, 2/322/0/13206, p. 1.
55. AAN, 2/322/0/1953, pp. 28-29.
56. This was also the practice of Polish border police-Polish guards permitted the smuggling of cigarettes and alcohol from Gdańsk to Scandinavia.
57. See H Kula, Polska straż graniczna w latach 1928-1939, Warsaw, Bellona, 1994, p. 168.
58. According to court files held in the state archives in Cracow, in 1926 the border police in Lwów authorized ether smuggling to Czechoslovakia.
59. See Archiwum Państwowe, Kraków (hereafter APKr), 29/467/531, p. 21.
60. Piotrowski, 'Przypadek samobójstwa przez otrucie sie{ogonek} eterem etylowym', Czasopismo Sa{ogonek}dowo-Lekarskie, 1930, 3: 189-94, p. 193.
61. S Sterling, 'W sprawie alkoholizmu', Zdrowie 1898, 14: 550-1, p. 550.
62. R R Kuczynski, 'German taxation policy in the world war', J. Pol. Econ., 1923, 31: 763-89, pp. 777-8.
63. cf. Polityka społeczna państwa polskiego 1918-1935, Warsaw, Ministerstwo Opieki Społecznej, 1935, pp. 380-1.
64. P Grota, Przemysł gorzelniczy w II RP, Rzeszów, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2002, p. 32.
65. AAK, ARZ00519, p. 175.
66. Czaty, 25 Mar. 1939, p. 14.
67. Dziennik Ustaw, 1919, n. 11, poz. 130.
68. Z Ciechomska, 'Podatki pośrednie', in H Tennenbaum (ed.), Skarb Rzeczypospolitej, Warsaw, Gebethner i Wolff, 1923, p. 179.
69. P Grota, Przemysł gorzelniczy w II RP, Rzeszów, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2002, p. 34.
70. B Kasprowicz, Przemysł spirytusowy byłej dzielnicy pruskiej w okresie etatyzmu, Poznań, 1921, pp. 70, 76.
71. This remained valid for the whole interwar period-see K Ostrowski, Polityka finansowa Polski przedwrześniowej, Warsaw, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, p. 304.
72. Mały Rocznik Statystyczny, Warsaw, 1931, p. 149.
73. J Husarski, Znaczenie monopolów państwowych w życiu gospodarczem kraju, Warsaw, 1928, s. 5.
74. A Krzyżanowski, Pauperyzacja polski współczesnej, Cracow, Krakowska Spółka Wydawnicza, 1925, p. 60.
75. Mały Rocznik Statystyczny, Warsaw, Główny Urza{ogonek}d Statystyczny, 1936, p. 162.
76. J Kaliński, Z Landau, Gospodarka Polski w XX wieku, Warsaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2003, p. 106.
77. Data based on W Mateńko, Zagadnienie monopolów skarbowych w Polsce, Warsaw, Szkoła Główna Handlowa, 1939, p. 77-81.
78. AAK, ARZ00519, p. 85.
79. J Firstenberg, Walka z narkomania{ogonek} i handlem narkotykami na terenie sa{ogonek}dowym, Warsaw, Ksie{ogonek}garnia F Hoesicka, 1935, p. 31.
80. See also APKr, 29/442/12659, p. 5.
81. APKr, 29/467/531, p. 22.
82. APKr, 29/467/531, p. 14.
83. AAK, ARZ00519, p. 148, letter from Rev.
84. Tadeusz Gal{stroke}czyński (secretary of Catholic Union of Abstinents) to Bishop Stanisl{stroke};awAdamski, 12Dec. 1933
85. "W okolicach, gdzie pije sie{ogonek} nałogowo eter, wyszynk wódki zanika z reguły zupełnie".
86. It is no wonder that the "war on ether" found ardent supporters among publicans and restaurant owners. While villagers rarely cooperated with the police, restaurant owners "served their own interests by always helping with the identification of smugglers and ether peddlers", according to a report written in 1935 by the district prefect of Rybnik, AAN 2/322/0/1953, p. 14.
87. "Można było w niektórych wiejskich i miejskich gospodach otrzymać eter w każdej ilości, ba{ogonek}dź to czysty, ba{ogonek}dź mieszany z sokami owocowymi lub winem owocowym. Nieograniczona była równieżsprzedaż eteru w drogeriach".
88. See also AAK, ARZ00519, p. 175.
89. In Austria-Hungary ether could be obtained without a prescription.
90. See M Bilek, 'Historia aptekarstwa w ZŻegiestowie Zdroju', Farmacja Krakowska, 2005, 8: 32-6, p. 34.
91. See also A z Działyńskich Potocka, Mój pamie{ogonek}tnik, Warsaw, Wydawnictwo PAX, 1973, p. 175.
92. APKr, 29/442/14143, p. 33.
93. "z tego 4 litry zamierzał użyć dla siebie a zaś 6 odsta{ogonek}pił znajomym z dobiciem sobie 2 zł od litra a to na pokrycie kosztów podróży, przyczem nie zdawał sobie sprawy z tego, że popełnia jakiś czyn karygodny, bo w jego okolicy eterem handluje sie{ogonek} jawnie".
94. APKr, 29/442/12659, p. 30.
95. See also APKr, 29/442/13511, p. 58.
96. "Ich nie stać na lepsze napoje, na które sobie pozwalaja{ogonek} lepsze stany".
97. AAK, ARZ00519, p. 181.
98. "Zapach eteru jest ohydny i denuncjuje on eteromana na kilka kroków, i to nawet na drugi dzień po eteryzacji".
99. "Zapach eteru jest ohydny i denuncjuje on eteromana na kilka kroków, i to nawet na drugi dzień po eteryzacji". S I Witkiewicz, Narkotyki. Niemyte dusze, Warsaw, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993, p. 130.
100. see also ARZ00519, p. 178.
101. 'Kronika', Trzezwość 1939, 14: 172.
102. Dobry Wieczór-Kurier Czerwony, 27 May 1935, p. 8.
103. AAK, ARZ00519, p. 180.
104. APKr, 29/467/531, p. 14.
105. "Młodzi chłopcy pija{ogonek}unaseter, tak jak gdzie indziej wódke{ogonek}. Jeśli na przykład jakiś obcy przyjdzie na zabawe{ogonek}doCzyżowic czy innej 'eterowej wsi' to musi sie{ogonek} wkupić do towarzystwa i za prawo tańczenia z miejscowemi dziewcze{ogonek}tami postawić 'ćwiartke{ogonek}' eteru... Młode dziewcze{ogonek}ta przed zama{ogonek}żpójściem pija{ogonek} eter dlatego, aby sie{ogonek} podobać chłopcom. Taka dziewczyna co nie pije eteru-nie ma powodzenia".
106. Kurier Poranny, 18 Dec. 1934, p. 3.
107. "W niektórych wioskach koło Wodzisławia czułem tak silne opary eterowe, iż miałem wrażenie, że znajduje{ogonek}sie{ogonek} na sali operacyjnej".
108. M Wiendlocha, 'Zagadnienie eteromanji', Trzeźwosć́, 1936, 11: 318-320, p. 319.
109. Czaty, 25 July 1939, p. 17.
110. APKr, 29/442/16869, p. 7.
111. "Podczas nabożeństwa niedzielnego wypełnia Dom Boży zapach eteru jak w szpitalach". Archiwum Państwowe, Katowice (hereafter APKat), 12/38/192, p. 374.
112. see also T Sobczak, Konsumpcja żywnościowa chłopska w Królestwie Polskim w 2 połowie XIX i w pocza{ogonek}tkach XX wieku, Wrocław, Ossolineum, 1986, p. 57.
113. "Jest też powszechnie przyje{ogonek}te u ludności gmin, które pod tym wzgle{ogonek}dem sa{ogonek} zagrożone, że eter stanowi skuteczny środek leczniczy, według jej pojmowania picie eteru doskonale działa na pobudzenie apetytu, uśmierzanie bólów żoła° dkowych i wszelkich innych, a nawet ułatwia porody".
114. AAN, 2/322/0/1953, p. 10.
115. See also Czaty, 20 Mar. 1938, p. 12.
116. Czaty, 25 Mar. 1939, p. 15.
117. "Czem szklaneczka wina dla Francuza i Włocha, a kufel piwa dla Niemca-tem szklaneczka eteru dla Śla° zaka". Dobry Wieczór-Kurier Czerwony, 27 May 1935, p. 8.
118. K H Connell in 'Ether drinking in Ulster' quotes a strikingly similar description of the situation in Northern Ireland in 1870.
119. In an account by an English surgeon, inhabitants of the area around Draperstown are called "a race to whom ether is what koumiss is to the Kalmuck, ava to the South Sea islander, absinthe to a certain class of Frenchmen, and gin and whisky to their more immediate neighbours".
120. AAN, 2/322/0/1953, p. 11.
121. Polska Zachodnia, 13 July 1934.
122. 'Eteryzm', Trzeźwosć́, 1934, 9: 368.
123. AAN, 2/322/0/1953, p. 53.
124. cf. M Wawrzeniecki, Współczesne zewne{ogonek}trzne strony życia ludu w guberniach: kieleckiej, radomskiej, piotrkowskiej, warszawskiej, cze{ogonek}ści siedleckiej i lubelskiej, na podstawie 30-letnich własnych badań, Kraków, 1911, pp. 16-17.
125. "Po powa{ogonek}chaniu eteru chłopak momentalnie migał, że zna ten płyn, że to bardzo dobre, że to bardzo lubi-relacjonowała Głogowska-Na pytania nasze, kto dał i dlaczego, dziecko migało, że mama dała, gdy... nie mógł spać".
126. "... brały łyżeczke{ogonek} z cukrem i pokazywały, że eter leje sie{ogonek} na cukier i że po zażyciu robi sie{ogonek} ciepło w żoła{ogonek}dku, że mama i tata też to lubia{ogonek}".
127. "... wiedziała, że policja zabrania pić i aresztuje przemytników na granicy. Na nasza{ogonek} uwage{ogonek}, że myśli pewnie o wódce, dziewczynka stanowczo oświadczyła, że to jest eter, który nazywaja{ogonek} 'kropki'".
128. "... jej ojciec dawniej był nałogowym pijakiem, co uważała za nieszcze{ogonek}ście dla rodziny. Obecnie ojciec jej wódki nie pije, za to cała rodzina pije nałogowo eter i dziewczynka jest zadowolona, uważaja{ogonek}c fakt picia eteru za zjawisko zupełnie normalne".
129. "... chełpiła sie{ogonek} z bohaterstwa 12 letniego synka, że on już potrafi wychylić czysty kielich eteru". AAK, ARZ00519, p. 176.
130. "Ludność nie chce uwierzyć, że sie{ogonek} rozchodzi o jakieś czyny karygodne, lubi sie{ogonek} tłumaczyć, że ich nie stać na lepsze napoje, na które sobie pozwalaja{ogonek} lepsze stany, a że państwu nie rozchodzi sie{ogonek} o dobro społeczeństwa, tylko o powodzenie monopolu spirytusowego".
131. See also Czaty, 25 July 1939, p. 18.
132. Kurier Poranny, 18 Dec. 1934, p. 3.
133. "... ksia{ogonek}dz szedł do lokalu, gdzie ludność zbiorowo piła eter i po prostu batem rozganiał pija{ogonek}cych...wybijanie szyb w budynku plebanii." Firstenberg, op. cit., note 11 above, p. 1.
134. "Eterowcy bardzo mało chodza{ogonek} do kościoła, bo eter czuć. W trzech przypadkach zawezwano mnie do umarłych już eterowców, zimnych już, bo przecież najprzód musza{ogonek} wywietrzyć", AAK, ARZ00519, p. 176.
135. This may be part of the reason why some priests persistently denied that ether was consumed in their parishes, contrary to data obtained by researchers and the border police.
136. For example, in the parish of Bijasowice where-according to Hrabin's research-more than 34 per cent of pupils were familiar with ether, the local priest claimed that the problem did not exist.
137. In the village of Wola, with 40 per cent of ether consumers among the pupils, the priest knew of only one family who drank ether occasionally.
138. See AAK, ARZ00519, pp. 229, 261.
139. Polska Bibliografia Lekarska, 1901-1939, accessible at: http://pbl-ikk.gbl.waw.pl/.
140. A Piotrowski, 'Przypadek samobójstwa przez otrucie sie{ogonek} eterem etylowym', Czasopismo Sa{ogonek}dowo-Lekarskie, 1930, 3: 189-94.
141. "... podniecenie seksualne prowadza{ogonek}ce do dzikich zbiorowych ekscesów.... dzieciaki...padaja{ogonek} ofiara{ogonek} zboczeń seksualnych". Dobry Wieczór-Kurier Czerwony, 27 May 1935, p. 8.
142. "Ponoć już chłopcy spółkuja{ogonek} z kozami i innymi zwierze{ogonek}tami".
143. "Eteromani sa{ogonek}... ża{ogonek}dni nowinek społecznych, politycznych i religijnych, a przy tym bardzo mściwi".
144. "... masowym wymieraniu dzieci na Śla{ogonek}sku z powodu eteryzmu". Gazeta Polska, 18 Oct. 1935.
145. During the war ether drinking was linked to the scarcity of alcohol. Oral history sources mention ether consumption during the Warsaw Rising (referred to as a Silesian custom) and among the prisoners of Auschwitz-Birkenau.
146. See: Collection of Oral History at the Warsaw Rising Museum, interviews with Zbigniew Woynowski (http://www.old.1944.pl/index.php?a=sitearchiwum&STEP=03&id=1342&page=4).
147. Mieczysław Rybicki (http://www.old.1944.pl/index.php?a=site archiwum&STEP=03& id=1401&page=2).
148. Z Jagoda, S Kłodziński, J Masłowski (eds), Oswie{ogonek}cim nieznany,Cracow, Wydawnictwo Literackie, 1981, p. 195.
149. J Masłowski, Oświe{ogonek}cim. Cmentarz świata, Warsaw, Ksia{ogonek}żka i Wiedza, 1995, p. 112.S.
150. In the immediate post-war years smugglers continued trafficking ether from Czechoslovakia to Green Silesia.
151. See K Kaczmarek, Na ojczyzny zawołanie, Warsaw, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988, p. 62.