Varieties of capitalism and the Dutch economy in the period 1950-2000;Varieties of capitalism en de Nederlandse economie in de periode 1950-2000

Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis

Volumn 3, Issue 1, 2006, Pages 73-104

  Touwen, Jeroen ^a  

^a NONE

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

EID: 53349098421     PISSN: 15721701     EISSN: None     Source Type: Journal    
DOI: 10.18352/tseg.645     Document Type: Review

References (90)

1. Peter A. Hall en David Soskice, 'An introduction to varieties of capitalism', in: Varieties of capitalism. The institutional foundations of comparative advantage (Oxford 2001) 1-68.
2. Over het moeilijk te operationaliseren begrip 'cultuur' is nog niet lang geleden een zestal bijdragen verschenen in een van de voorlopers van dit tijdschrift: NEHA-Jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis 64 (2001) 6-123. Bijdragen van Paul M.M. Klep, P.H.H. Vries, J.R. Goody, Arthur P. Wolf, Willem Frijhhoffen John F. Wilson.
3. P.H.H. Vries, 'The role of culture and institutions in economic history: can economics be of any help?', in: NEHA-Jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis 64 (2001) 28-60, aldaar 66.
4. Olivier Blanchard, 'The economic future of Europe', in: Journal of Economic Perspectives 18:4 (2004) 3-26, aldaar 24.
5. Zie bijvoorbeeld Peter H. Lindert, Growing public: social spending and economic growth since the eighteenth century. Twee delen (Cambridge 2004);
6. en ook Peter Katzenstein, Small states in world markets (Londen 1985).
7. Hall en Soskice, 'Introduction', 8-9, 33-44.
8. Arbeidsverhoudingen staan per definitie centraal in de studie naar het neo-corporatisme, maar volgens Hall en Soskice heeft dat als tekortkoming dat de 'emphasis on the trade union movement underplays the role that firms and employer organizations play in the coordination of the economy'. Hall en Soskice, 'Introduction', 4.
9. Dit neemt niet weg dat studies naar corporatisme een goede basis vormen voor dit soort onderzoek. Een studie die de rol van werkgevers centraal stelt is: Peter A. Swenson, Capitalists against markets. The making of labor markets and welfare states in the United States and Sweden (Oxford en New York 2002).
10. Zie ook Bruno Amable, 'Institutional complementarity and diversity of social systems of innovation and production', in: Review of International Political Economy 7:4 (2000) 645-687, aldaar 667.
11. Hall en Soskice, 'Introduction', 6-7.
12. Margarita Estevez-Abe, Torben Iversen en David Soskice, 'Social protection and the formation of labour skills: a reinterpretation of the welfare state', in: Hall en Soskice, Varieties of capitalism, 145-183, aldaar 164-165.
13. Studies naar transactiekosten en principal-agent relationships bevestigen hoe belangrijk dit aspect is. Zie bijvoorbeeld P. Milgrom en J. Roberts, Economics, organisation and management (Englewood Cliffs 1992).
14. Het voorbeeld komt uit: M. Knetter, 'Price discrimination by us and German exporters', in: American Economic Review 79:1 (1989) 198-210.
15. Hallen Soskice, 'Introduction', 36-44.
16. Alfred D. Chandler, The visible hand. The managerial revolution in American business (Cambridge, MA en Londen 1977);
17. Alfred D. Chandler, Scale and scope. The dynamics of managerial capitalism (Cambridge 1990).
18. Hall en Soskice spreken over 'arm's length relations and high levels of competition' (p. 9).
19. Er is uitgebreide literatuur over de specifieke kenmerken van het 'Japanse model' tegenover de westerse economieën, die grotendeels wordt genegeerd in de varieties of capitalism-theorie. Zie voor een bruikbaar overzicht Robert Gilpin, Global political economy. Understanding the international economic order (Princeton 2001) 148-195.
20. G. Esping-Andersen, The three worlds of welfare capitalism (Cambridge 1990);
21. G. Esping Andersen, Social foundations of post-industrial economies (Oxford 2000).
22. De vergelijking is mede van belang omdat de gevolgde onderzoeksmethodologie overeenkomt. Zie: Bernhard Ebbinghaus en Philip Manow (eds.), Comparing welfare capitalism. Social policy and political economy in Europe, Japan, and the USA (Londen en New York 2001).
23. Robert Boyer, 'How and why capitalisms differ', in: Economy and society 34:4 (2005) 509-557:
24. zie ook Amable, 'Institutional complementarity and diversity of social systems'. Het betreft een onderzoeksgroep aan het CEPREMAP (Centre pour la recherche economique et ses applications) te Parijs.
25. De RT, soms omschreven als meer een onderzoeksbenadering dan een coherent theoretisch systeem, stamt uit het midden van de jaren zeventig en heeft Marxistische wortels. Zie ook: Bob Jessop (ed.), Regulation Theory and the crisis of capitalism (Cheltenham 2001).
26. Boyer, 'How and why capitalisms differ', 529.
27. Deze theorie wordt gehanteerd als theoretisch kader en inspiratiebron voor de onderzoeksgroep BINT (Bedrijfsleven in Nederland in de Twintigste Eeuw) (zie www.bintproject.nl (16 februari 2006)).
28. Richard Whitley, Divergent capitalisms. The social structuring and change of business systems (Oxford 2000).
29. R. Whitley, 'Societies, firms and markets: the social structuring of business systems', in: R. Whitley (ed.), European business systems. Firms and markets in their national contexts (Londen 1992) 5-45.
30. Whitley, 'Societies, firms and markets', 8-19.
31. Peter A. Hall en Daniel W. Gingerich, 'Varieties of capitalism and institutional complementarities in the macroeconomy: an empirical analysis', paper gepresenteerd op de Annual Meeting of the American Political Science Association, San Francisco 2001, tabel 2. Zie ook p. 6.
32. Een herziene versie van dit artikel (uitgave Discussion Papers van het Max Planck Institut für Gesellschaftsforchung, Keulen, 2004) is te vinden op: http://www.mpi-fg-koeln.mpg.de/pu/abstracts/dpo4-5.html (16 februari 2006).
33. De Hicks-Kenworthy index meet de mate van corporatisme. Alexander Hicks en Lane Kenworthy, 'Cooperation and political economic performance in affluent democratic capitalism', in: American Journal of Sociology 103, 6: 631-672.
34. Tevens: Alexander Hicks en Lane Kenworthy, 'Varieties of welfare capitalism', in: Socio-Economic Review 1 (2003) 27-61.
35. Zie ook Coen Teulings en Joop Hartog, Corporatism or competition? An international comparison of labour market structures and their impact on wage formation (Cambridge 1998).
36. Soortgelijke exercities kan men terugvinden in N.P. Vergunst, The institutional dynamics of consensus and conflict. Proefschrift VU (Amsterdam 2004).
37. Zie voor een recente studie over corporatisme ook Jaap Woldendorp, The polder model: from disease to miracle? Dutch neo-corporatism 1965-2000 (Amsterdam 2005).
38. Aanknopingspunten voor de kwantitatieve vergelijking van het Nederlandse (verzorgingsstaat-) regime zijn te vinden in J.M. Wildeboer Schut, J.C. Vrooman en P.T. de Beer, De maat van de verzorgingsstaat (Den Haag 2000).
39. Tevens verschenen in het Engels: On worlds of welfare. Institutions and their effects in eleven welfare states. Te downloaden op http://www.scp.nl/ english/publications/books/9037700497.shtml (16 februari 2006).
40. A. Siaroff, 'Corporatism in 24 industrial democracies: meaning and measurement', in: European Journal of Political Research 36:2 (1999) 175-205.
41. Katzenstein, Small states in world markets, 124-125. Het betreft een iets eerdere periode.
42. Bevochten eendracht (Den Haag 1999).
43. Een sociologische studie over vergaderen in Nederland in langetermijnperspectief is: Wilbert van Vree, Nederland als vergaderland. Opkomst en verbreiding van een vergaderregime (Groningen 1994).
44. Doreen Arnoldus, Karel Davids, Gregory Vercauteren en Ivan Wijnens, 'De groei van de overlegeconomie in Nederland en België', in: Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis (verder TSEG) 1 (2004) nr.1 76-109, aldaar 80-93.
45. J.L. van Zanden, Een klein land in de 20e eeuw. Economische geschiedenis van Nederland 1914-1995 (Utrecht 1997) 244.
46. Sluyterman wijst in dit verband ook op de constante stroom managementideeën die sinds de Marshallhulp uit de Verenigde Staten is geïmporteerd, maar concludeert dat het moeilijk te bepalen is in welke mate deze een daadwerkelijke impact hebben gehad op het Nederlandse bedrijfsleven. Sluyterman, Kerende kansen, 191-196, 323.
47. Arnoldus e.a., 'De groei van de overlegeconomie,' 96.
48. Coen Helderman, 'De Hoge Raad van Arbeid, 1919-1940(-1950)', in: TSEG 1 (2004) nr. 2 45-70.
49. Van Zanden, Een klein land, 112, 182.
50. Van Zanden, Een klein land, 105, 113-116.
51. H. de Liagre Böhl, 'Consensus en polarisatie. Spanningen in de verzorgingsstaat, 1945-1990', in: Remieg Aerts, Herman de Liagre Böhl, Piet de Rooy en Henk te Velde, Land van kleine gebaren. Een politieke geschiedenis van Nederland 1780-1990 (Nijmegen 1999) 265-314, aldaar 291-291, 316-318.
52. 7) 81-98;
53. Van Zanden, Een klein land, 244.
54. Wout Buitelaar en Jan-Peter van den Toren, Tijd in beweging: de AWVN 1919-1999. Een Werkgeversvereniging in de Nederlandse overlegeconomie (Haarlem 1999) 67.
55. Jan Bruggeman en Aart Camijn, Ondernemers verbonden. 100 jaar centrale ondernemingsorganisatie in Nederland (Wormer 1999) 241.
56. Sjaak van der Velden, Stakingen in Nederland: arbeidersstrijd 1830-1995 (Amsterdam 2000).
57. Jelle Visser en Anton Hemerijck, 'Een Nederlands mirakel'. Beleidsleren in de staat (Amsterdam 1998).
58. Martine Maes, Beroepsonderwijs en -opleiding in Nederland. Een korte beschrijving CEDEFOP: Europees Centrum voor de Ontwikkeling van Beroepsopleiding. Panorama series 97 (Luxemburg 2004) 31-35, 44-45.
59. H.M. Bronneman-Helmers, L.J. Herweijer en H.M.G. Vogels, Voortgezet onderwijs in de jaren negentig. SCP 2002-3 (Den Haag 2002) 23.
60. Leon Römkes en Karel Visser, Beroepsonderwijs en scholingin Nederland CEDEFOP: Europees Centrum voor de Ontwikkeling van Beroepsopleiding (Luxemburg 1992) 43-44.
61. Bronneman-Helmers e.a., Voortgezet onderwijs, 25.
62. Römkes en Visser, Beroepsonderwijs en scholing, 60-61.
63. Maes, Beroepsonderwijs- en opleiding, 39.
64. Zie bijvoorbeeld de omvangrijke reeks SER-adviezen over volwassenenonderwijs en beroepsonderwijs die verscheen tussen 1985 en 2005. Op www.ser.nl (7 maart 2006) is een publicatieoverzicht te vinden.
65. Tros, Albeda en Dercksen, Arbeidsverhoudingen in Nederland, 170-171;
66. Frans van Gaal, Spanning in de polder. 55 Jaar CAO ontwikkeling in de metaal- en elektrotechnische industrie (Apeldoorn 2001) 143-163.
67. Van Zanden, Een klein land, 49, 67-72;
68. Voor een nuancering en aanvulling van deze stelling, zie: Jacques van Genven, Ferry de Goey en Hugo van Driel, 'De Managerial Revolution in de vs en Nederland in de twintigste eeuw', in: TSEG 2 (2005) nr.1 30-58.
69. Sluyterman, Kerende kansen, 198, 270-271, 314;
70. Ad van Iterson en René Olie, 'European business systems: the Dutch case', in: Whitley, European business systems, 98-116.
71. Keetie E. Sluyterman, 'Nederlandse bedrijfsgeschiedenis, de oogst van vijftien jaar', in: NEHA-Jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis, 62 (1999) 351-387, aldaar 361.
72. R.T. Griffiths (met W. Asbeek Brusse), '"Paradise lost or paradise regained?" Cartel policy and cartel legislation in the Netherlands', in: S. Martin (ed.) Competition policy in Europe (Amsterdam 1998) 15-39.
73. Hall en Soskice, 'Introduction', 24, 27.
74. Ad van Iterson en René Olie, 'European business systems: the Dutch case', in: Whitley, European business systems, 98-116. Men denke ook aan het industrialisatiebeleid in Nederland in de jaren 1949-1963, dat eerder stimulerend en faciliterend dan dirigistisch was.
75. Amable behandelt in de context van de reguleringstheorie de 'national systems of innovation approach'. Amable, 'Institutional complementarity and diversity of social systems' 664, 669.
76. Doreen Arnoldus en Coen Helderman, 'Business Democracy as a Phantasm. Dutch employers' organised opposition against the works councils, 1920-1980', paper gepresenteerd op congres van EBHA (European Business History Association) in Helsinki, 23-25 september 2002.
77. Peter Bootsma en Willem Breedveld, De verbeelding aan de macht. Het kabinet Den Uyl 1973-1977 (Den Haag 1999) 195-198.
78. In 2003 waren er 195 bedrijfstak-CAO's en 564 ondernemings-CAO's. Hieronder viel 74 procent van de werknemers.
79. 4) 95;
80. 7) 99, 146.
81. Jan Kees Looise en Michiek Drucker, 'Employee participation in multinational enterprises. The effects of globalisation on Dutch works councils', in: Employee Relations 24, 1 (2001) 29-52.
82. Hall en Soskice spreken over een 'bifurcated response': in reactie op de globalisering zijn er twee beleidsopties, één van de LME (verdergaande deregulering) en één van de CME (cross-class coalitions with interests in regulatory regimes) (p. 58).
83. Het bewijs van deze stelling is nogal omslachtig en komt nogal hypothetisch over. Hall en Gingerich, 'An empirical analysis', table 4 en figure 3.
84. Wanneer veranderingen in de jaren tachtig en negentig in kaart worden gebracht, blijken de CME en de LME niet in alle opzichten te divergeren. Op het gebied van bijvoorbeeld vakbondsdichtheid en dekking van onderhandelingen is de afname in de LME's groot, in de CME's gering. Stock market capitalisation neemt toe in CME's maar nog sterker in LME's. Arbeidskosten per eenheid product stijgen in CME's maar stijgen nog harder in LME's. In ontslagbescherming treedt weinig verandering op, die blijft hoger in CME's. Arbeidsmarktflexibiliteit (aantal part-timers, gemiddeld aantal arbeidsuren) verandert min of meer op gelijke voet in CME's en LME's. Zie Hall en Gingerich, 'An empirical analysis' tabel 8 (p. 43)
85. en Hall en Soskice, 'A response to three critics', tabel 1 (p. 247).
86. Ook hier is het zinvol om onderscheid aan te brengen tussen grote en kleine landen. Becker en Schwartz betogen dat kleine landen een apart type markteconomie hebben omdat ze toch al open en prijsbewust zijn. Hierdoor biedt globalisering juist méér groeikansen. Uwe Becker en Herman Schwartz (eds.), Employment 'miracles': a critical comparison of the Dutch, Scandinavian, Swiss, Australian and Irish cases versus Gennany and the US (Amsterdam 2005) 26.
87. Robert E. Goodin, 'Choose your capitalism', in: Comparative European Politics 1 (2003) 203-213.
88. Hall en Soskice, 'Introduction', 5, 9-12.
89. Zie ook: Peter A. Hall en David Soskice, 'Varieties of capitalism and institutional change: a response to three critics,' in: Comparative European Politics 1 (2003) 241-250.
90. Sociaal Cultureel Planbureau, Sociaal en cultureel rapport 1998. 25 jaar sociale verandering (Den Haag 1998) 112-113.