"A bare outpost of learned European culture on the edge of the jungles of java": Johan Maurits Mohr (1716-1775) and the emergence of instrumental and institutional science in Dutch Colonial Indonesia

ISIS

Volumn 95, Issue 1, 2004, Pages 1-33

  Zuidervaart, Huib J ^a   Van Gent, Rob H ^b  

^a Boerhaave Museum   (Netherlands)

^b UTRECHT UNIVERSITY   (Netherlands)

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

ARTICLE; ASTRONOMY; CULTURAL FACTOR; EQUIPMENT DESIGN; HEALTH CARE ORGANIZATION; HISTORY; HUMAN; INDONESIA; NETHERLANDS;

ASTRONOMY; CULTURAL CHARACTERISTICS; EQUIPMENT DESIGN; HISTORY, 18TH CENTURY; HUMANS; INDONESIA; NETHERLANDS; SOCIETIES, SCIENTIFIC;

EID: 4444372631     PISSN: 00211753     EISSN: 15456994     Source Type: Journal    
DOI: 10.1086/423509     Document Type: Article

References (78)

1. A. Pannekoek, "Astronomy, " in Science in the Netherlands East Indies, ed. L. M. R. Rutten (Amsterdam: De Bussy, [1929]), pp. 126-132.
2. Lewis Pyenson, "Stars of the Southern Heavens, " in Empire of Reason: Exact Sciences in Indonesia, 1840-1940 (Leiden: Brill, 1989), pp. 19-82
3. Rob H. van Gent, De Reizende Astronoom: Nederlandse Sterrenkundige Expedities naar de Oost en de West (Leiden: Museum Boerhaave, 1993)
4. Huib J. Zuidervaart, Van "Konstgenoten" en Hemelse Fenomenen: Nederlandse Sterrenkunde in de Achttiende Eeuw [with an English summary] (Rotterdam: Erasmus, 1999), pp. 280-283, 314-320, 330-331.
5. Lewis Pyenson, "Stars of the Southern Heavens, " in Empire of Reason: Exact Sciences in Indonesia, 1840-1940 (Leiden: Brill, 1989), pp. 19-82
6. See Jaap R. Bruijn and Femme S. Gaastra, eds., Ships, Sailors, and Spices: East India Companies and Their Shipping in the Sixteenth, Seventeenth, and Eighteenth Centuries (Amsterdam: NEHA, 1993).
7. On education of the local populace see W. R. van Hoëvell, "Geschiedkundig Overzigt van de beoefening van Kunsten en Wetenschappen in Neêrland's Indië, " Tijdschrift voor Neêrland's Indië, 1839, 1st Ser., 2(2):1-115.
8. Until 1853 this contact with the Dutch was the only way in which Japanese scholars could access Western science and medicine. See Charles R. Boxer, Jan Compagnie in Japan, 1600-1817: An Essay on the Cultural, Artistic, and Scientific Influence Exercised by the Hollanders in Japan from the Seventeenth to the Nineteenth Centuries (1936; Tokyo/New York: Oxford Univ. Press, 1968), Chs. 1, 3.
9. See also Edmund Halley, "Methodus singularis qua solis parallaxis, " Philosophical Transactions, 1716, no. 347, pp. 454-464; "Batavia" is mentioned on p. 460.
10. J. N. Delisle, Mémoire [et mappemonde] présenté au Roi le 27 avril 1760, au sujet du passage de Vénus sur le Soleil, qui doit arriver le 6 juin 1761 (Paris, 1760).
11. Angus Armitage, "The Astronomical Work of Nicolas-Louis de Lacaille, " Ann. Sci., 1956, 12:163-191.
12. Davis S. Evans, Lacaille: Astronomer, Traveler: With a New Translation of His Journal (Tucson, Ariz.: Pachart, 1992).
13. Derek Howse, Nevil Maskelyne: The Seaman's Astronomer (Cambridge: Cambridge Univ. Press, 1989).
14. Angus Armitage, "The Pilgrimage of Pingré (1711-1796): An Astronomer-Monk of Eighteenth Century France, " Ann. Sci., 1953, 9:47-63.
15. Delisle to Klinkenberg, 17 Oct. 1760, Klinkenberg Correspondence, 142 [received 28 Oct. 1760], and Delisle Correspondence, XIV, 191. A copy of this letter was sent on 31 Oct. 1760 to the Dutch astronomers Johan Lulofs and Nicolaas Struyck. The latter had organized Dutch support for the expedition led by Lacaille to South Africa in 1751. See H. J. Zuidervaart, "Early Quantification of Scientific Knowledge: Nicolaas Struyck (1686-1769) as Collector of Empirical Gathered Data, " in The Statistical Mind in a Pre-statistical Era: The Netherlands, 1750-1850, ed. Paul M. M. Klep and Ida H. Stamhuis (Amsterdam: Aksant, 2002), pp. 125-148.
16. Klinkenberg to Delisle, 29 Nov. 1760, Klinkenberg Correspondence, 147, and Delisle Correspondence, XIV, 198 a-c. A survey in the archives of the VOC in the National Archives of the Netherlands at The Hague has produced no information on this subject; we thank A. C. Meijer, staff member, National Archives of the Netherlands. At the Cape colony observations were made by the British astronomers Mason and Dixon. In Ceylon no observations were made: a local uprising during the spring and summer of 1761 left no room for topics of scientific interest. See Lodewijk Wagenaar, Galle: VOC-vestiging in Ceylon: Beschrijving van een koloniale samenleving aan de vooravond van de Singalese opstand tegen het Nederlandse gezag, 1760 (Amsterdam: Bataafsche Leeuw, 1994).
17. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
18. Pieter H. Ohdem, "Berigt van de Comeet van het jaar 1759, in Batavia waargenomen, " Verhandelingen uitgegeeven door de Hollandsche Maatschappye der Weetenschappen te Haarlem, 1761, 6(1):421-435.
19. E. Muller and K. Zandvliet, eds., Admissies als landmeter in Nederland voor 1811: Bronnen voor de geschiedenis van de landmeetkunde en haar toepassingen in de administratie, architectuur, kartografie en vestingen waterbouwkunde (Alphen aan de Rijn: Canaletto, 1987), p. 179.
20. E. Muller and K. Zandvliet, eds., Admissies als landmeter in Nederland voor 1811: Bronnen voor de geschiedenis van de landmeetkunde en haar toepassingen in de administratie, architectuur, kartografie en vestingen waterbouwkunde (Alphen aan de Rijn: Canaletto, 1987), p. 179.
21. For this terrestrial use of reflecting telescopes see Daniel Brand, Cape of Good Hope, to Jan Hendrik van Swinden, Franeker, 6 Mar. 1777, University Library, Leiden, BPL 755.
22. E. Muller and K. Zandvliet, eds., Admissies als landmeter in Nederland voor 1811: Bronnen voor de geschiedenis van de landmeetkunde en haar toepassingen in de administratie, architectuur, kartografie en vestingen waterbouwkunde (Alphen aan de Rijn: Canaletto, 1987), p. 179.
23. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
24. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
25. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
26. Daniel Benedictus Mohr from Eppingen, who may have been J. M. Mohr's younger brother, likewise enrolled "free of fee" as a student of philosophy at the same academy in September 1735. See J. A. Feith and J. G. C. Joosting, Album Studiosorum Academiae Groninganae (Groningen: Historisch Genootschap, 1915), pp. 182, 185.
27. Daniel Benedictus Mohr from Eppingen, who may have been J. M. Mohr's younger brother, likewise enrolled "free of fee" as a student of philosophy at the same academy in September 1735. See J. A. Feith and J. G. C. Joosting, Album Studiosorum Academiae Groninganae (Groningen: Historisch Genootschap, 1915), pp. 182, 185.
28. For more details about Mohr's publications see John Landwehr, VOC: A Bibliography of Publications Relating to the Dutch East India Company, 1602-1800 (Utrecht, 1992).
29. For more details about Mohr's publications see John Landwehr, VOC: A Bibliography of Publications Relating to the Dutch East India Company, 1602-1800 (Utrecht, 1992).
30. The elder son, Johannes Gabriel van Gehren (born in 1742), studied law at the University of Leiden (enrolled 10 Jan. 1760), where in 1763 he defended his thesis "De repetitione dotis. " He became a member of the Board of Aldermen (Scheepen) of Batavia in 1767 and a member of the Justice Council (Raad van Justitie) in 1768. The second son, Jan Cornelis Visboom (born in 1748), was employed at the General Secretariat of Batavia, first as a clerk (in 1765) and then as a bookkeeper (in 1766). See. N. W. du Rieu, Album Studiosorum Academiae Lugduno Batavae MDLXXV-MDCCCLXXV (The Hague, 1875), p. 1066.
31. Taylor, Social World of Batavia.
32. Mohr was elected to the Dutch society on 24 May 1763; see Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7:vii, xxvii.
33. See Max de Bruijn and Bas Kist, Johannes Rach, 1720-1783: Artist in Indonesia and Asia (Jakarta: National Library; Amsterdam: Rijksmuseum, 2001).
34. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
35. For more details about Mohr's publications see John Landwehr, VOC: A Bibliography of Publications Relating to the Dutch East India Company, 1602-1800 (Utrecht, 1992).
36. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
37. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
38. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
39. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
40. J. M. Mohr, "Waarneeming van Mercurius by zynen uitgang van de Zonne-schyf, gedaan den 10. Nov. 1769. te Batavia op het Observatorium, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1770, 12:131-134.
41. L.-A. de Bougainville, Voyage autour du monde, par la frégate du roi La Boudeuse, et la flûte L'Étoile: En 1766, 1767, 1768 et 1769 (Paris, 1771).
42. Regarding the insalubrious nature of Batavia see Peter H. van der Brug, Malaria en Malaise: De VOC in Batavia in de Achttiende Eeuw (Amsterdam: Bataafsche Leeuw, 1994).
43. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
44. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
45. Paul W. van der Veur, Freemasonry in Indonesia from Radermacher to Soekanto, 1762-1961 (Athens: Ohio Univ. Center for International Studies, 1976).
46. See Snelders, "Het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen".
47. On De Klerk's role see Jan Hooyman, De rechtvaerdige op zyn sterfbedde,... treur-rede, ter gedachtenisse van... Reynier de Klerk (Batavia, 1780), p. 27.
48. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
49. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
50. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
51. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
52. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
53. On Ohdem see J. Van der Bilt, Venus tegen de Zonneschijf: 1761, 1769: Een bladzijde uit de geschiedenis der Nederlandse Sterrenkunde (Groningen/Batavia, 1940), p. 52.
54. Nangazaki, Verhandel. Bataviaasch Genootsch. Konst. Wetensch., 1784, 2:65-87.
55. The contest was organized in August 1785 by the Rotterdam-based Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte. The question was, "First: what use can be made of the meteorological observations that are so eagerly taken nowadays? Second: what use can they be to Medicine and to Human Society as a whole?" In the end, no answers were published. See Verhandelingen van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte, 1787, 8:xii.
56. C. P. Thunberg, "Thermometrische waarnemingen in Japan gedaan in den jaaren 1775 en 1776, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1780, 19(3):123-137.
57. See also L. C. Rookmaaker, "The Descriptiones animalium (1784) Prepared by C. F. Hornstedt on a Journey to the East Indies, " Archives of Natural History, 1988, 15:289-309.
58. Regarding the printing of the Verhandelingen see Metzlar to Justus Tjeenk, secretary of the Zeeuwsch Genootschap, 20 Oct. 1780, 31 Aug. 1783, Zeeuws Archive, Middelburg, Arch. KZGW, no. 62, fols. 266-267, 376. For the difficulties faced by the society see H. N. Laclé to the Secretary of the Zeeuwsch Genootschap, 7 Sept. 1789, Zeeuws Archive, Middelburg, Arch. KZGW, no. 59, fols. 370-371. The society survived these problems. It flourished in the nineteenth and early twentieth centuries, only to be dissolved when the Dutch colonial rule came to an end.
59. Johannes Hooijman to Van Swinden, 2 May 1789, University Library, Leiden, BPL 755.
60. Johannes Hooijman to Van Swinden, 2 May 1789, University Library, Leiden, BPL 755.
61. Johannes Hooijman to Van Swinden, 2 May 1789, University Library, Leiden, BPL 755.
62. On the loan agreement see Municipal Archive, Amsterdam, Archive of the Society "Felix Meritis" (AFM), no. 234 (meeting of 29 Dec. 1786). See also M. R. Hermans, E. Lievense-Pelser, and O. Vlessing, Inventaris van de archieven van de Maatschappij Felix Meritis 1777-1889 (Amsterdam: Gemeentearchief, 1994).
63. J. H. van Swinden, Redevoering en aanspraak, ter inwijding van het gebouw der Maatschappij Felix Meritis (Amsterdam, 1789), p. 97.
64. AFM, no. 235 (meeting of 8 Apr. 1791). Some details of the instruments are added from inventory lists in AFM, no. 235 (9 July 1794); AFM, no. 260 (1794-1795); AFM, no. 274 (short inventory ca. 1820), and AFM, no. 275 (inventory in 1835). See also [C. S. Roos], Historische Beschrijving van het Gebouw der Maatschappije van Verdiensten, ten spreuke voerende: Felix Meritis (Amsterdam, 1800), pp. 94-95, 123.
65. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
66. NA/VOC, no. 812, 18 June 1782; and NA/VOC, no. 820/821, printed in J. A. van der Chijs, ed., Nederlandsch-Indisch Plakaatboek, 1602-1811 (Batavia/The Hague, 1885-1900), Vol. 11, pp. 29-34.
67. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
68. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
69. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
70. Moens to Tjeenk, secretary of the Zeeuws Genootschap derWetenschappen, Flushing, 15 Dec. 1779, Zeeuws Archive, Middelburg, Arch. KZGW, no. 62, fols. 68-69. On the hegemony of usefulness see Wijnand W. Mijnhardt, "The Dutch Enlightenment: Humanism, Nationalism, and Decline, " in Dutch Republic in the Eighteenth Century, ed. Jacob and Mijnhardt, pp. 197-223, esp. p. 217.
71. Moens to Tjeenk, secretary of the Zeeuws Genootschap derWetenschappen, Flushing, 15 Dec. 1779, Zeeuws Archive, Middelburg, Arch. KZGW, no. 62, fols. 68-69. On the hegemony of usefulness see Wijnand W. Mijnhardt, "The Dutch Enlightenment: Humanism, Nationalism, and Decline, " in Dutch Republic in the Eighteenth Century, ed. Jacob and Mijnhardt, pp. 197-223, esp. p. 217.
72. Huib J. Zuidervaart, Speculatie, Wetenschap en Vernuft: Fysica en Astronomie volgens Wytze Foppes Dongjuma (1707-1778), instrumentmaker te Leeuwarden (Ljouwert/Leeuwarden: Fryske Akademy, 1995), pp. 59-76.
73. H. J. Zuidervaart, "Reflecting Popular Culture: The Introduction, Diffusion, and Construction of the Reflecting Telescope in the Netherlands, " Ann. Sci. 2004, 60, pp. 1-41.
74. Lulofs to Van der Aa, 6 Feb. 1763; and Mohr to Engelhardt, 5 May 1762. For the eventual publication see J. M. Mohr, "Waarneminge over den schijnbaaren loop van Venus over de zonneschijf, in zijn begin, midden en einde, den 6 Juni 1761, " Verhandel. Hollandsche Maatsch. Weetensch. Haarlem, 1763, 7(1):380-391.
75. Moens to Van Swinden, 4 Nov. 1789, University Library, Leiden, BPL 755: "... because the continuous dying and repatriation of competent men sets us back here more than one in Holland would believe. "
76. Lewis Pyenson, "Stars of the Southern Heavens, " in Empire of Reason: Exact Sciences in Indonesia, 1840-1940 (Leiden: Brill, 1989), pp. 19-82
77. Regarding the lecture on the properties of air see "Voorbericht, " Verhandel. Bataviaasch Genootsch. Konst. Wetensch., 1792, 6:17.
78. The sheets are preserved in the Koninklijke Bibliotheek, The Hague, Van Swinden Collection, no. CCCIIB. See also Bert C. Sliggers, "Honderd jaar natuurkundige amateurs in Haarlem, " in Een Elektriserend Geleerde: Martinus van Marum, 1750-1837, ed. A. Wiechmann (Haarlem: Enschedé, 1987), pp. 67-102, esp. pp. 71-75.