Authenticity and asceticism: Discourse and performance in nude culture and health reform in Belgium, 1920-1940

Journal of the History of Sexuality

Volumn 15, Issue 3, 2006, Pages 432-461

  Peeters, Evert ^a  

^a UNIVERSITY OF LEUVEN   (Belgium)

Author keywords

[No Author keywords available]

Indexed keywords

EID: 34347273433     PISSN: 10434070     EISSN: None     Source Type: Journal    
DOI: 10.1353/sex.2007.0020     Document Type: Article

References (137)

1. For an overview of the relation of nudism with contemporary discourse on racial degeneration see Michael Hau, The Cult of Health and Beauty in Germany: A Social History 1890-1930 (Chicago: University of Chicago Press, 2003), 82-100, 150-75;
2. Chad Ross, Naked Germany: Health, Race and the Nation (Oxford: Berg, 2005), 1-15, 135-60.
3. For an extensive discussion of cultural authenticity and nudity see Arnold Labrie, "Het verlangen naar zuiverheid: Een essay over Duitsland," in De hang naar zuiverheid: De cultuur van het moderne Europa, ed. Rob van der Laarse, Arnold Labrie, and Willem Melching (Amsterdam: Spinhuis, 1998), 15-50;
4. Arnold Labrie, "De 'Kultur- und Lebensrcformbewegung,'" in Zuiverheid en decadentie: Over de grenzen van burqerlijke cultuur in West-Europa, 1870-1914
5. (Amsterdam: B. Bakker, 2001 ), 144-54. For a general characterization of German modernism and its preoccupation with authenticity see Modris Eksteins, Rites of Spring:: The Great War and the Birth of the Modern Age (New York: Mariner, 1989).
6. About the mythical implications of nudism see Maren Möhring, "Performanz und historische Mimesis: Die Nachnahmung antiker Statuen in der deutschen Nacktkultur, 1890-1930," in Geschichtswissenschaft und "Performative Turn": Ritual, Inszenierung und Performanz vom MitteMter bis zur Neuzeit, ed. Jürgen Martschukat and Steffen Patzold (Cologne: Böhlau, 2003), 255-85.
7. See Nina Morris, "Feeling Nature: Naturism, Camping, Environment, and the Body in Britain, 1920-1960," Ph.D. diss., University of Hull, 2003.
8. In the study of Lebensreform in general this natural experience has similarly been neglected at the advance of a discursive perspective. This discursive approach has been marked deeply by a prolonged debate on the "modern" vs. "antimodern" nature of life reform ideology.
9. Antimodern characterizations can be found in Janos Frecot, Johann Friedrich Geist, and Diethart Kerbs, Fidus, 1868-1948: Zur ästhetischen Praxis bürgerlicher Fluchtbewegungen (Munich: Rogner und Bernhard, 1972), 9-12, 15-24;
10. Janos Frecot, "Die Lebensreformbewegung," in Das wilhelminische Bildungsbürgertum: Zur Sozialgeschichte seiner Ideen, ed. Kurt Vondung (Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1976), 138-52;
11. and Wolfgang R, Krabbe, Gesellschaftsverãnderung durch Lebensreform: Strukturmerkmale einer sozialreformerischen Bewegung im Deutschland der Industrialisierungsperiode (Gõttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1974), 27-47, 48-111.
12. More recent studies mostly do not cling to the antimodern thesis as much, though contributions such as Thomas Faltin, Heil und Heilung: Geschichte der Laienheilkundigen und Struktur antimodernistischer Weltanschauungen in Kaiserreich und Weimarer Republik am Beispiel von Eugen Wenz (1856-1945) (Stuttgart: Steiner, 2000),
13. especially 143-83 and 389-402, show that it has not faded completely. More open approaches, acknowledging the possible modernity of life reform though remaining within a predominantly discursive perspective, can be found in Eva Barlõsius, Naturgemãsse Lebensfũhrung: Zur Geschichte der Lebensreform um die Jahrhundertwende (Frankfurt: Campus, 1997);
14. Thomas Rohkrãmer, Eine andere Moderne?Zivilisationskritik, Natur und Technik in Deutschland, 1880-1933 (Padcrbon: Schõningh, 1999); and Hau.
15. On the political implications of German nude culture see Giselher Spitzer, Der deutsche Naturismus: Idee und Entwickelung einer volkserzieherischen Bewegung im Schnittfeld von Lebensreform, Sport und Politik (Ahrensburg: Ingrid Czwalina, 1983);
16. and Marc Cluet, "La 'libre culture: Le mouvement nudiste en Allemagne depuis ses origines au seuil du XXe siècle jusqu'à l'arrivée de Hitler au pouvoir (1905-1933): Présupposés, développements et enjeux idéologiques," Ph.D. diss., Université de Paris - Sorbonne - Paris IV, 2000. On German life reform in general see Handbuch der deutschen Reformbewegungen, 1880-1933, ed. Diethart Kerbs and Jürgen Reulecke (Wuppertal: Peter Hammer, 1998);
17. and Die Lebensreform: Entwũrfe zur Neugestaltung von Leben und Kunst um 1900, ed. Kai Buchholz, Rita Latocha, Hilke Peckmann, and Klaus Wolbert, 2 vols. (Darmstadt: Hausser, 2001).
18. Karl Dressen, Geschichte des Naturismus: Von der Nacktheit ũber die Nacktkultur zum Naturismus(Antwerp: Internationale Naturisten- Fõderation, 1996), 10-20;
19. Arnaud Baube rot, Histoire du naturisme: Le mythe du retour à la nature (Rennes, France: Presses universitaires de Rennes, 2003);
20. Sylvain Villaret, Histoire du naturisme en France depuis le siècle des lumieres (Paris: Vuibert, 2005); and Morris.
21. The predominance of performance over discourse within nude culture has been suggested powerfully by Karl Toepfer, Empire of Ecstasy: Nudity and Movement in German Body Culture, 1910-1935 (Berkeley: University of California Press, 1997), 32, 387-410.
22. See also Karl Toepfer, "Nudity and Modernity in German Dance, 1910-1930," Journal of the History of Sexuality 3, no. 1 (1992): 58-108, in particular 105-8.
23. See Diana Taylor, The Archive and the Repertoire: Performing Cultural Memory in the Americas(Durham, N.C.: Duke University Press, 2003). A concise introduction into the notions of "archive" and "repertoire" within the historical discipline can be found in Herman Roodenburg,
24. "Castiglione's Paradox," in The Eloquence of the Body: Perspectives on Gesture in the Dutch Republic (Zwolle: Waanders Uitgevers, 2004), 9-33,
25. especially 17-19. On these notions within theater and performance studies and on the "performance turn" in cultural studies see Richard Schechner, Performance Studies: An Introduction (London: Routledge, 2002);
26. and Paul Connerton, How Societies Remember (Cambridge: Cambridge University Press, 1989).
27. Some specificities of Belgian nudism have been discussed in Evert Peelers, "Degeneratie en dressuur: Natuurgeneeswijze, vegetarisme en naturisme als ontwerpen voor een moderne samenleving, 1890-1950," Bijdragen en Mededelingen op hetgebied van de Geschiedenis der Niederlanden 119, no. 3 (2004): 329-57.
28. On the radical free youth movements during the Belgian interwar period see Mieke Van Doorselaer, "Vrije jeugbeweging: Volksdansbeweging en jeugdherbergen in Viaanderen, 1918-1940," master's thesis, Universiteit Gent, 1980, 33-38;
29. Mieke Van Doorselaer and Peter Vandermeersch, "Alternatief jeugdleven in Viaanderen (1918-1940)," Spieghel Historiael 21 (1986): 192-98;
30. Labrie, 15-50; and Louis Vos, Bloei en ondergang van bet AKVS: Gescbiedenis van de katholieke Vluamse Studentenbeweging 1914-1935,2 vols. (Leuven: Davidsfonds, 1982), 1:207-27. On the origins of De Spar see Antwerp, Archive Athena, collection "De Spar" (hereafter AAADS), internal bulletin, 2 August 1931. For the membership number see the interview with M. Vreugde in Rob Caers, "Naturisme in het interbellum: een verkenning," master's thesis, Universiteit Gent, 1996, 118.
31. Un ordre du jour," Lumière et liberté: Organe officiel de Hélios, Ligue belge de propagande béliopbile 3, no. 19 (1934): 1. See also Caers, 31-34, 34-37, and 101 on the pseudonym of Paul-Jozef Swenne as Marc Lanval.
32. J. Simon, Belgische strafwetten: Strafwetboek, wetboek van strafvoràering en bijkomende wetten (Brussels: P. de Beus, 1938), 104-7.
33. See also Marc Lanval, Les peaux de bronze: Nudisme, naturisme, libre-culture, héliothérapie et eugénique (Paris: Laurier, 1931), 124-27.
34. Lanval's study also appeared in a Dutch version as Het Naakte Leven: Lucht, licht- en zonnebaden, vrije lichaamscultuur, enz. Hoe ? Waarom ? Wanneer ? Geïllustreerde uitgave (Antwerp: Privately printed, 1931).
35. AAADS, circular letter, April 1934.
36. AADS, internal bulletin, 29 March, 10 May, and 12 December 1931; AAADS, Huig Hofman to anonymous, 25 January 1938.
37. AAADS, announcement, 5 May, 30 May 1935; Berchem, Archive International Naturist Federation, "Belgique 1956-1968, Biafra, Bolivie," Maurice Vreugde to H. and I. Dilissen, 19 August 1949, Maurice Vreugde to R. M. Walter, 19 August 1949; AAADS, Huig Hofman to G. Biart, 12 June 1933, Huig Hofman to R. Buxin, 7 July 1933.
38. AAADS, Huig Hofman to Marc Lanval, 24 April 1935.
39. Pourquoi nudisme intégral?" Lumière et liberté 1, no. 1 (1932): 4.
40. Lanval, Les peaux de bronze, 54, 57 19 Ibid., 70, 69, 73.
41. "De Leuvensche Studenten boycotten de schunnige films," Zedenadel: Driemaandelijksch orgaan van den bond voor openbare zedelijkheid 1, no. 2 (1933-34): 51.
42. On Zedenadel see Willem Arts, Historisch overzicht van de werking van zedenadel-levensadel (1933-1970) (N.p.: Zedenadel-Levensadel, 1970);
43. and Yves Peeters, "Zedenadel in Viaanderen (1933-1939): Katholieke moraalridders en de strijd om de morele herbewapening van de samenleving," master's thesis, Universiteit Leuven, 1997.
44. A concise discussion of this Catholic réveil can be found in Marnix Beyen, "Op wacht bij het erf. Jeugdbewegingen en historisch besef in Viaanderen, 1920-1965," Bijdrfigen tot de Eijjentijdse Geschiedenis/Cahiers d'histoire du temps présent 8 (2001): 31-65.
45. "Maurice Vreugde, "Overzicht der naaktcultuurbeweging in Viaanderen en Wallonië," Naar hasch en hei: Maandblad van de Vlaamsche Kampeergemeenschap 3, nos. 3-4 (1932):
46. See also Oswald-Johan de Schampelaere, "Wat is vrije lichaamscultuur," Naar bosch en hei 3, nos. 3-4 (1932): 6.
47. "Mon abbé chez les nudistes," De Spar: Culturele bond voor vrije lichaamsontwikkeling, ethiek en kampeersport 2 (1948): 2.
48. Jozef Geerts, "Nudisme en levenshervorming," Naar hosch en hei 2, no. 6 (1931): 6.
49. Evidence of multiple complaints filed by Zedenadel members relating to a single offense can be found in "Wat kan ieder persoonlijk doen?" ZeAenaAel: Driemiwndelijksch orgaan van den bond voor openban zedelijkheid l, no. 1 (1933-34): 12.
50. See also "Wat onze leden kunnen," ZeAenadel 2, no. 4 (1934-35): 67. Most were dismissed, since those lodging the complaint were not witnesses to the offense.
51. Le rouge et le noir: Tribune libre de Bruxelles, 12 July 1933, 5. See also Caers, 91-93.
52. Caers, 93.
53. See AAADS, circular letter, April 1948.
54. Charles De Smeth, "La cure de soleil," Lumière et liberté 1, no. 1 (1932): 2;
55. Lanval, Les peaux de bronze, 18-19, 28-29, 32.
56. Frans-Jozef Van den Broeck, Het levensproblema: De natuurlijke behandeling der zieken (Brecht: Braeckmans, 1904).
57. A French version of the same brochure was also later published as Frans-Jozef Van den Broeck, Le problème de la vie et le traitement hygiénique des malades (Brecht: Braeckmans, 1907).
58. A biographical survey of Van den Broeck can be found in a series of essays written without attribution by Alois van Son and all entitled "Beknopte levensschets van F. J. Van den Broeck": see Maandschrift van bet Hygienisch Gesticht Van den Broeck: Natuurgeneeskunaig tijdschrift: Fides-Caritas-Ratio 1, no. 10 (1923-24): 149-59; 1, no. 11 (1923-24): 165-70; 1, no. 12 (1923-24): 191-94;
59. and Terug ter Orde: Fides-Caritas-Ratio: Natuurgeneeskundig Tijdschrift van het Hygienisch Gesticht Van den Broeck 2, no. 1 ( 1924-25 ): 207-11; 2, no. 2 (1924-25): 219-22; 2, no. 5 (1924-25): 265-70.
60. On Van den Broeck's admiration for Rikli en Priessnitz see [Alois van Son], "Sebastiaan Kneipp bij Paus Leo XIII," Terug ter Orde 5, no. 1 (1928): 877-91.
61. For biographical details about van Son see Marnix Gijsen, De leerjaren van Jan-Albert Goris (Brussels and The Hague: Manteau, 1975), 65-69;
62. Jeanne G. Van Schaik-Willing, Dwaaltocht: Een stukje eigen leven (Rotterdam: Nijgh und Van Ditmar, 1977), 55-114;
63. Yge Foppema, "Alwyn van Son mistekend door zijn bruid," Juffrouw Ida: Nederlands Letterkundig Museumen Documentatiecentrum 11, no. 1 (1985): 22-25;
64. and Ludo Simons, "Het derde leven van Stijn Streuvels," in Verbalen voor Viaanderen: Aspecten van bet Vlaamse fictioneel proza tot nan de Tweede WereUoorlejf, ed. Karel Wauters (Kapellen, Belgium: Pelckmans, 1997), 154.
65. [Aloïs van Son], "Het Zonbad," Terug ter Orde 3, nos. 5-6 (1925-26): 493;
66. [Alois van Son], "Kuischheid en Naaktheid," Terug ter Orde 3, nos. 1-2 (1925-26): 401.
67. On these Kneipp Institutes see Evert Peeters, Een tweede natuur: Naturisten, vegetariën en natuurgenezen in Eelgië, 1890-1950 (Second Nature: Nudists, Vegetarians, and Natural Therapists in Belgium, 1890-1950), forthcoming.
68. On the development of life reform practices in Belgium from the 1890s see Kaat Wils et al., "Europäische und amerikanische Ausprägungen der Lebensreform," in Buchholz et al., Die Lebensreform, 1:523-24; and Ingrid Vanden Berk, "Uit de docken gedaan: Rond reformkleding in België en in haar buurlanden," master's thesis, Universiteit Leuven, 2002. On the similar and closely interrelated development of life reform in the Netherlands see Frank Huisman en Henk Te Velde, "Op zoek naar nieuwe vormen in wetenschap en politick: De 'medische' kleine geloven," De Negentiende Eeuw25, no. 3 (2001): 129-36;
69. Lien Heyting, De wereld in een dorp: Schilden, schrijven en wereldverbeteraan in Laren en Blaricum, 1880-1920 (Amsterdam: Meulenhoff, 1994);
70. and Amanda Kluveld, Reis door de hei der onchuldigen: De expressieve politiek van de Nederlandse anti-vivisectionisten, 1890-1940 (Amsterdam: Amsterdam University Press, 2000).
71. Peeters, "Degeneratie en dressuur," 338.
72. AAADS, Huig Hofrnan to P. E. Spiering, 24 February 1933.
73. On Bussens see Caers, 104.
74. Van den Broeck, Het levensproblema, 23, 25, 43, 22.
75. Nicolas Neuens, Le naturisme intégral: Cent vingt conférences (Gembloux: Duculot, 1923), 325-26.
76. On the career of Nicolas Neuens see Eloi Welter, "Ein Einblick in das Leben und Wirken von Pfarrer Nicolas Neuens," in Abbé Nicolas Neuens, sein Leben, sein Lebenswerk: Gründer des integralen Naturismus, 1845-2925, ed. Eloi Welter (Luxembourg: Saint-Paul, 1967), 21-28.
77. Geerts, 6; Lanval, Les peaux de bronze, 3, 24, 45.
78. On the logical coherence of naturopathic practice see Wolfgang R. Krabbe, "Naturheilkunde," in Handbuch der deutschen Reformbewegungen, 1880-1933, ed. Diethart Kerbs and Jürgen Reulecke (Wuppertal: Hammer, 1988), 80.
79. Paul Nyssens, L'énergie procréatrice (Brussels: Librairie de culture humaine, 1928), 9-15, 52-55, 102-1.
80. Nicolas Neuens and Eloi Welter, Précis de naturisme selon Nicolas Neuens, commenté par Eloi Welter (Paris: Maloi, 1935), 108.
81. For more about psychoanalysis and German Lebensreform see Stefana Sabin, "Eine neue Seele: Die Psychoanalyse als reformatorisches Projekt," in Buchholz et al., Die Lebensreform, 117-20.
82. For an example of Neuens's idiosyncratic combination of Catholic and naturist thought see Neuens, 6.
83. Neuens and Welter, 104-7.
84. On the history of phrenology see Alan F. Colins, "The Enduring Appeal of Physiognomy: Physical Appearance as a Sign of Temperament, Character, and Intelligence," History of Psychology 2, no. 4 (1999): 251-76;
85. and Brendan A. Maher and Winifred B. Maher, "Personality and Psychopathology: A Historical Perspective," Journal of Abnormal Psychology 103, no. 1 (1994): 72-77.
86. On the reception of phrenology in the nineteenth century and its (short-lived) popularity in Belgium see Gommaar Van der Wee, "De faam van Gall: Franz Joseph Gall (1758-1828) in de negentiende eeuw," master's thesis, Universiteit Leuven, 2001;
87. and Evi Loncke, "Frenologie in België en Nederland in de negentiende eeuw," master's thesis, Universiteit Leuven, 2001.
88. On phrenology in German Lebensreform see Hau, 33-44.
89. 50"Société végétarienne de Belgique," La réforme alimentaire: Organe des Sociétés végétariennes de France et de Belgique II, no. 11 (1907): 276.
90. 51Paul Nyssens, Pensée féconde: Entraînement intensif àl'auto-suggestion (Brussels: Librairie de culture humaine, 1930), 11, 31, 50.
91. [Editorial board], "Il y végétarisme et végétarisme," La réforme alimentaire 19, no. 3 (1924): 6.
92. Paul Nyssens, "Bonnes adresses," La réforme alimentaire 19, no. 5 (1924): 9.
93. Paul Bouts, De psycbqgnomie: Een handboek voor theoretische en praktische aanleβ- en karakterdiagnose (Leuven: privately published, 1931), 38-70, 145-236.
94. Paul Bouts, Hygiéne moderne des intellectuals (Leuven: privately published, 1937).
95. On the emergence of self-suggestion within the Franco-Belgian vegetarian movement see Baubérot, 152-57.
96. Victor Pascault, "Moral et maladie," Laéforme alimentaire 12, no. 1 (1908): 5-7.
97. Some biographical remarks on Léon Neuens can be found in Jan Magnus, "Ter nagedachtenis," Het voorlichtingsblad: Gezondheid en hygiene voor Men 1, no. 6 (1936-37): 81-82.
98. Leon Neuens, Malades, guérissez-vous par les moyens naturels (Brussels: Librairie de culture humaine, 1912), 107, 112, 116.
99. On Herbert Parkyn and the Chicago School of Psychology see F. Navis, "Of Horses, Planks and Window Sleepers: Stage Hypnotism meets Reform, 1836-1920," Journal of Medical Humanities 22, no. 3 (2001): 223-45.
100. Herbert A. Parkyn, Auto-suggestion: Ce que c'est et comment on peut s'en servir pour atteindre santé, bonheur et success, trans. Paul Nyssens (Brussels: Librairie de culture humaine, 1923), 5, 7.
101. Ibid., 32, 35, 38.
102. Nyssens, L'énergie procréatrice, 13, 15.
103. Nyssens, Pensée féconde, 5.
104. Ibid., 28.
105. Ibid.
106. Ibid., 10-11, 28.
107. Peeters, "Degeneratie en dressuur," 344-48.
108. [Aloï's van Son], "Vruchten en groenten als voedsel en geneesmiddel," Terug ter Orde 10, nos. 4-5 (1934-35): 61.
109. [Ligue gymnique de la Côte d'Azur de Nice], "Le nudisme intégral: Ses bienfaits, physiques et moraux," Lumière et liberté 3, no. 19 (1934): 3.
110. Ibid.
111. AAADS, Huig Hofman to A. de Deckère, 8 August 1934.
112. Geerts, 6-7.
113. Lanval, Les peaux de bronze, 54.
114. Ibid.
115. Yge Foppema, "Het Sprookje van Waan en Wezen," Terug ter Orde 3, nos. 5-6 ( 1925-26): 469-71.
116. Geerts, 6.
117. On the tendencies toward individual anarchism see Jean Maitron, Le mouvement anarchiste en prance, 2 vols. (Paris: Gallimard, 1983);
118. and Baubérot, 161-218. On Belgian anarchism see Jan Moulaert, De vervloekte Staat: Anarchisms in Frankrijk, Nederland en België, 1890-1914 (Berchem, Belgium: EPO, 1981)
119. and idem, Rood en Zwart: De anarchistische beweging in Bellte, 1880-1914 (Leuven: Davidsfonds, 1995).
120. On the colonies of vegetarian anarchists see Karel Uyttenhoven, "Appel aux végétariens et aux associés sympathiques," La réforme alimentaire 6, no. 7 (1902): 137-38.
121. From the private archive of Jan Vroman of Mortsel, Belgium, "Uittreksel van de bijlage van het staatsblad van 12 december 1931 n° 1385 [Extract of the Appendix of the Belgian Bulletin of Acts, Orders, and Decrees, 12 December 1931, no. 1385], Standregelen De Spar [Standing Orders De Spar]."
122. AAADS, Huig Hofman to the family de Rache-Vanrintel, 15 November 1938; interview with Jan Vroman at Mortsel, 8 September 2004.
123. AAADS, Huig Hofman to H. de Ryck, 10 July 1934.
124. AAADS, memo by Huig Hofman, 23 July 1933.
125. AAADS, Huig Hofman to A. Janssens, 2 November 1934.
126. On the impulse toward totalitarianism in interwar Belgium see Emmanuel Gerard, "Om streden démocratie," in De jaren Aertig in België: De massa in verleiding, ed. Ronny Gobyn and Winston Spriet (Brussels: ASLK, 1994), 74-123.
127. AAADS, "Internal communication," n.d.
128. See Rik Hemmerijckx, "Bert van Hoorick: Van flamigantisme naar communisme: Deel 1," Wetenschappelijke Tijdingen of hetgebied van de geschiedenis van ae Vlaamse Beweging 62, no. 2 (2003): 107.
129. Bert Van Hoorick, "Levenshervorming," Noodhoorn 3,no. 1 (1932-33): 25,
130. also quoted in Kris Humbeeck, "Dat donkere ding, de massa: Omtrent Louis Paul Boon en de jonge generatie in de jaren dertig," in Boontjes 1966, ed. Julien Weverbergh (Antwerp: Houtekiek, 2001), 361;
131. "Verslag van de bestuursvergadering van A.V.S. op 18-2-33," Opkomsto, no. 3 (1932-33): 100, also quoted in Humbeeck, 370. On Van Hoorick's vegetarianism see Hemmerijckx, "Bert van Hoorick," 110;
132. see also idem, "Bert van Hoorick: Van flamigantisme naar communisme: Deel 2," in Wetenschappelijke Tijdingen op hetgebied van de geschiedenis van de VlaamseBeweging 62,no. 3 (2003): 163-76.
133. For one Nazi sympathizer's comments see Ena Nillsen, "L'Allemagne actuelle," Lumière et liberté 3, no. 22(1934): 3.
134. On the connections between Lebensreform and Nazi ideology in Germany see, for example, the role of Hans Suren, in Giselher Spitzer, "Gymnastik oder Parademarsch? Die Rolle Hans Suréns für die Einführung der Leibesübungen in des Nationalsozialistischen Arbeitsdienstes," in Sport zwischen Eigenständigkeit und Fremdbestimmung, ed. Giselher Spitzer and Dieter Schmidt (Bonn: D. Kurz, 1986), 193-212.
135. Marc Lanval, "Le phénoméne hitlérien devant la sexologie," Lumière et liberté 5, no. 43 (1936): 1,4.
136. AAADS, Huig Hofman to A. Donk, 11 January 1941.
137. AAADS, Huig Hofman to A. Donk, January 1940, 11 January 1941.