From chemistry for the people to the wonders of technology: The popularization of chemistry in the Netherlands during the nineteenth century

Hyle

Volumn 12, Issue 2, 2006, Pages

  Homburg, Ernst ^a  

^a MAASTRICHT UNIVERSITY   (Netherlands)

Author keywords

19th century; Gerrit Jan Mulder; Jan Willem Gunning; Netherlands; Popular chemistry books; Popularization of chemistry

Indexed keywords

EID: 33845302655     PISSN: 14335158     EISSN: 14335158     Source Type: Journal    
DOI: None     Document Type: Review

References (129)

1. Anderson, P.J.: 1994, The Printed Image and the Transformation of Popular Culture, 2nd edn., Clarendon, Oxford.
2. Augustijn, J.A.: 1851, Aanleiding tot de beoefening der natuur - en landhuishoudkundige scheikunde. Een leesboek voor de hoogste klasse der lagere scholen, Van Nooten, Schoonhoven.
3. Bayertz, K.: 1985, 'Spreading the Spirit of Science: Social Determinants of the Popularization of Science in Nineteenth-Century Germany', in: T. Shinn & R. Whitley (eds.), Expository Science: Forms and Functions of Popularization, Reidel, Dordrecht, pp. 209-227.
4. Beets, M.N.: 1815, Volks-scheikunde, of onderwijzingen en raadgevingen tot nuttig gebruik, Van der Hey, Amsterdam.
5. Berzelius, J.J.: 1834-41, Leerboek der scheikunde, 6 vols., Van den Heuvell, Rotterdam.
6. Bokhorst, S.C.: 1933, Scheikunde in het dagelijksch leven, Wereldbibliotheek, Amsterdam.
7. Borgerhof van den Berg, H.J., et al. (eds.): 1906-10, De wonderen der techniek, 6 vols., Dalmeijer, Amsterdam.
8. Bosscha, J. (introd.): 1892ff., Het boek der uitvindingen, umbuchten en fabrieken, 7 vols., Sijthoff, Leiden.
9. Brougham, H.P.: 1826, Over eenige hulpmiddelen tot vermeerdering van beroepskunde bij ambachtslieden, Van Cleef, The Hague/Amsterdam.
10. Bunte, E.H.: 1968a, Leven met chemie, Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, The Hague.
11. Bunte, E.H.: 1968b, Chemie in opmars, Elsevier, Amsterdam/Brussels.
12. Buys, J.: 1811, Volks-natuurkunde, of onderwijs in de natuurkunde voor mingeoefenden; tot wering van wanbegrippen, vooroordeel en bijgeloof, Van der Hey, Amsterdam.
13. Coffeng, L.: 1994, 'Het Album der Natuur. Popularisering van de natuurwetenschap in een tijdschrift uit de eerste (sic) helft van de negentiende eeuw', Groniek. Historisch tijdschrift, no. 123, pp. 52-66.
14. th edn., Leopold, The Hague.
15. De Galan, C.: 1965, 'Blijft Nederland bewoonbaar?', Socialisme en democratie, 22, 313-23.
16. Deherrypon, M.: 1872, Les merveilles de la chimie, Hachette, Paris.
17. De Loos, D.: 1872., Zetmeel en melk, een paar onderwerpen uit het gebied van scheikunde, Sijthoff, Leiden.
18. DeVries, J.: 1963, Ontsloten poorten. Vijftig jaren Volksuniversiteit in Nederland 1913-1963, Van Gorcum, Assen.
19. De Vrijer, M.J.A.: 1946, Gunning Tragicus. Prof. Dr. J.H. Gunning Jr. in den kring zijner broeders, Daamen, The Hague.
20. Duflos, A.: 1854-5, De scheikunde toegepast op het dagelijks leven en de nijverheid, 2 vols., Blussé en Van Braam, Dordrecht.
21. Enklaar, E.C.: 1857, Gemeenzame gesprekken over onderwerpen uit de schei en volkshuishoudkunde enz. in betrekking tot den landbouw. Een volksleesboek vooral geschikt voor plattelands schoolen, Van Hulst, Kampen.
22. Enklaar, F.A.: 1851, Handleiding bij het onderwijs in de landhuishoudkundige scheikunde, voornamelijk ingerigt ten gebruike der lagere schulen ten platte lande, Noorduyn & Zoon, Gorinchem.
23. Enschedé, J.W.: 1898, A.C. Kruseman, 2 vols., Van Kampen, Amsterdam.
24. Erdmann, O.L.: 1836, Algemeen overzigt der nieuwere scheikunde met bijzondere aanwijzingvan derzelver nuttige toepassingen, 2 vols., Berntrop, Amsterdam.
25. Figuier, L.: 1867-72, De wonderen der wetenschap, of de geschiedenis der nieuwste uitvindingen aan het volk verhaald, 4 vols., Belinfante, Amsterdam.
26. French, S.J.: 1937, The Drama of Chemistry. How Man Deals with Atoms, The University Society, New York.
27. Gee, B.: 1989, 'Amusement Chests and Portable Laboratories: Practical Alternatives to the Regular Laboratory', in: F.A.J.L. James (ed.), The Development of the Laboratory, Macmillan, Basingstoke/London, pp. 37-59.
28. nd edn., 2 vols., Van Goor, Gouda.
29. Golinski, J.: 1992, Science as Public Culture: Chemistry and Enlightenment in Britain, 1760-1820, Cambridge UP, Cambridge.
30. Goudswaard, N.B.: 1981, Vijfenzestig jaren nijverheidsonderwijs, Van Gorcum, Assen.
31. Greiling, W: 1938, Chemie erobert die Welt, Wilhelm Limpert, Berlin.
32. Gunning, J.W.: 1857, Wat men uit zeewater maken kan, Kruseman, Haarlem.
33. Gunning, J.W.: 1858, Leerboek der scheikunde. Ten gebruike aan inrigtingen van lager en middelbaar onderwijs, en tot zelf-onderrigt, vol. 1, Van Nooten, Schoonhoven.
34. Gunning, J.W.: 1865, De eisch van het natuuronderzoek, toegelicht uit de geschiedenis der scheikunde, Van der Post, Utrecht.
35. Gunning, J.W.: 1882, 'G.J. Mulder', in: N.C. Balsem (ed.), Mannen van beteekenis in onze dagen, Tjeenk Willink, Haarlem, pp. 139-88.
36. Gunning, J.W. & J.J. Altheer: 1850-52, Schoedler's Boek der natuur. Algemeene beginselen der physica, astronomie, chemie, mineralogie, geologie, physiologie, botanie en zoölogie, W.F. Dannenfelser, Utrecht.
37. Hemels, J. & R. Vegt: 1993, Het Geïllustreerde Tijdschrift in Nederland: bron van kennis en vermaakt, lust voor het oog. Bibliografie. Deel 1: 1840-1945, Cramwinckel, Amsterdam.
38. Hoefnagels, J.P.: 1993, Van milieuzorgen naar milieuzorg, MA thesis, Erasmus University Rotterdam.
39. Holtrop, L.S.A.: 1842, Bibliotheca medico-chirurgica et pharmaceutico-chemica, Fuhri, The Hague.
40. Homburg, E.: 1987, 'Over het boekenbezit van Gerrit Jan Mulder, aan de hand van een veilingcatalogus', Tijdschrift voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschap, Wiskunde en Techniek, 10, 45-56.
41. Homburg, E.: 1993a, Van beroep 'Chemiker'. De opkomst van de industriële chemicus en het polytechnische onderwijs in Duitsland (1790-1850), Delftse Universitaire Pers, Delft.
42. Homburg, E.: 1993b, 'Industrie, chemie en milieu (1750-1815)', in: H.W. Lintsen et al. (eds.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving (1800-1890), vol. 4, Walburg Pers, Zutphen, pp. 158-79.
43. Homburg, E.: 1993c, 'Een bedrijfstak in verandering', in: H.W. Lintsen et al. (eds.), Geschiedenis van de techniek in Nederland, vol. 4, Walburg Pers, Zutphen, pp. 258-70.
44. Homburg, E.: 1994, ' 'Schrikbeelden van scheikundigen aard': chemische industrie, chemische wetenschap en het milieu', Tijdschrift voor Geschiedenis, 107, 439-466.
45. Homburg, E.: 1995, 'Van volksscheikunde tot technologie: popularisering van de chemie in de negentiende eeuw', Gewina, 18, 72-101.
46. Homburg, E.: 1999, 'The Rise of Analytical Chemistry and its Consequences for the Development of the German Chemical Profession', Ambix, 46, 1-32.
47. Homburg, E. & L. Palm: 2004, 'Grenzen aan de groei - groei aan de grenzen: enkele ontwikkelingslijnen van de na-oorlogse chemie', in: E. Homburg & L. Palm (eds.), De geschiedenis van de scheikunde in Nederland 3. De ontwikkeling van de chemie van 1945 tot het begin van de jaren tachtig, Delft University Press, Delft, pp. 3-18.
48. Hufbauer, K.: 1982, The Formation of the German Chemical Community (1720-1795), University of California Press, Berkeley.
49. Huizinga, D.: 1869, Handleiding bij het eerste onderwijs in scheikunde aan burgeravondscholen, Noordhoff, Groningen.
50. Idenburg, Ph.J.: 1960, Schets van het Nederlandse schoolwezen, Wolters, Groningen.
51. Imhof, M.: 1802, Anfangsgründe der Chemie, Lentner, München.
52. Jacobson ABzn., G.J.: 1859, Deplantaardige verwstoffen, Amsterdam.
53. Johnston, J.F.W.: 1846, Catechismus voor landbouwkundige scheikunde en aardkunde, Kramers, Rotterdam.
54. Johnston, J.F.W.: 1855-56, De scheikunde in het dagelijks leven, 3 vols., Van Druten & Bleeker, Sneek.
55. Knight, D.: 1986, 'Accomplishment or Dogma: Chemistry in the Introductory Works of Jane Marcet and Samuel Parkes', Ambix, 33, 94-8.
56. Krätz, O.: 1991, 'Die Chemie im Spiegel der Literatur des 20. Jahrhunderts', Chemie in unserer Zeit, 25, 44-50.
57. Layton, D.: 1973, Science for the People: The Origins of the School Science Curriculum in England, Allen & Unwin, London.
58. Lenders, J.: 1988, De burger en de volksschool. Culturele en mentale achtergronden van een onderwijshervorming in Nederland 1780-1850, SUN, Nijmegen.
59. Liebig, J.: 1840, Ueber das Studium der Naturwissenschaften und über den Zustand der Chemie in Preussen, Vieweg, Braunschweig.
60. Liebig, J.: 1844-46, Brieven over scheikunde en de betrekkingen waarin deze wetenschap Staat tot koophandel, physiologie en landbouw, 2 pts., Kruseman, Haarlem.
61. Liebig, J.: 1855, De grondslagen der landbouw-scheikunde, Kruseman, Haarlem.
62. Lindee, M.S.: 1991, 'The American Career of Jane Marcet's 'Conversations on Chemistry', 1806-1853', Isis, 82, 8-23.
63. List, K.: 1862-64, Handleiding bij het eerste onderwijs in de scheikunde, 2 vols., Binger, Amsterdam.
64. Loschacoff-de Kanter, S.C.J.B.: 1970, 'Het industrie college te Leiden', Leids Jaarboekje, 125-146.
65. Lowood, H.E.: 1987, 'Patriotism, profit and the promotion of science in the German Enlightenment: the economic and scientific societies, 1760-1815,' Phil. Diss. University of California, Berkeley.
66. MacLean, J.: 1977, 'Het handels- en nijverheidsonderwijs van 1800 tot 1850', Kleio, 18, 3-30.
67. Marcet, J.: 1810, Zamenspraken over de scheikunde, waarin de grondbeginselen dezer wetenschap op eene eenvoudige wijze voorgedragen en met proefnemingen opgehelderd worden, vol. 1, Immerzeel, Amsterdam.
68. th edn., Longman, London.
69. Martin, L.-A.: 1810, Les lettres à Sophie sur la physique, la chimie et l'histoire naturelle, 2 vols., Nicolle, Paris.
70. Meinel, C.: 1983, 'Theory or Practice? The Eighteenth-Century Debate on the Scientific Status of Chemistry', Ambix, 30, 121-32.
71. Meinel, C.: 1985, 'Reine und angewandte Chemie. Die Entstehung einer neuen Wissenschaftskonzeption in der Chemie der Aufklärung', Berichte zur Wissenschaftsgeschichte, 8, 25-45.
72. Meijlink, B.: 1836-38, Allereerste beginselen der scheikunde: eene handleiding voor allen, die eene oppervlakkige kennis dezer wetenschap wenschen te verkrijgen, 2 pts., Van den Sigtenhorst, Deventer.
73. Meijlink, B. & G.J. Jacobson ABzn.: 1863, Beginselen der technologie, Van Hulst, Kampen.
74. Mulder, G.J.: 1847, Een woord bij den catechismus der landbouwkundige scheikunde, Kramers, Rotterdam.
75. Mulder, G.J.: 1849, Wetenschap en volksgeluk: een woord voor Nederland geschreven, Kramers, Rotterdam.
76. Mulder, G.J.: 1850, Reglement en toelichting betreffende de Maatschappij ter bevordering van Wetenschap tot Volksgeluk, Van de Weijer, Utrecht.
77. Mulder, G.J.: 1881, Levensschets van G.J. Mulder, door hem zelven geschreven en door drie zijner vrienden uitgegeven, 2 vols., Kramers, Rotterdam.
78. Mijnhardt, W.W.: 1988, Tot Heil van 't Menschdom. Culturele genootschappen in Nederland, 1750-1815, Rodopi, Amsterdam.
79. Paasman, B.: 1971, J.F. Martinet: een Zutphens filosoof in de achttiende eeuw, Van Someren, Zutphen.
80. rd edn., Baldwin and Cradock, London.
81. th edn., Scott, Webster and Geary, London.
82. Parkinson, J.: 1799, Chemical Pocket Book, Symonds, London.
83. nd edn., Van Druten & Bleeker, Sneek.
84. Raichvarg, D. & J. Jacques: 1991, Savants et ignorants. Une histoire de la vulgarisation des sciences, Seuil, Paris.
85. Reichen, C.-A.: 1964, A History of Chemistry, Leisure Arts, London.
86. th edn., 9 vols., Spamer, Leipzig.
87. Roberts, L.: 1993, 'Filling the Space of Possibilities: Eighteenth-Century Chemistry's Transition from Art to Science', Science in Context, 6, 511-53.
88. th edn., Roskam, Amsterdam.
89. Russell, C.A.: 1983, Science and Social Change 1700-1900, Macmillan, London.
90. Schenzinger, K.A.: 1937, Anilin, Zeitgeschichte-Verlag, Berlin.
91. Scherer, A.N.: 1795, Versuch einer populären Chemie, Danner, Mühlhausen.
92. Schneider, M. (ed.): 1986, Justus von Liebig. Briefe an Vieweg, Vieweg, Braunschweig.
93. th edn., Haarlem.
94. Ségur, O.-G.: 1803, Lettres élémentaires sur la chimie, 2 vols., de Migneret, Paris.
95. Ségur, O.: 1811, Brieven over de grondbeginselen der scheikunde, ingerigt volgens de lessen van Berthollet, Fourcroy, Chaptal, enz., 2 vols., Locke, Rotterdam.
96. Shapin, S. & B. Barnes: 1977, 'Science, Nature and Control: Interpreting Mechanics Institutes', Social Studies of Science, 7, 31-74.
97. Simons, L.: 1915, 'Het goedkoope boek', in: Gedenkboek der Wereldbibliotheek 1905-1915, Wereldbibliotheek, Amsterdam, pp. 11-73.
98. Snelders, H.A.M.: 1981, 'James F.W. Johnston's Influence on Agricultural Chemistry in the Netherlands', Annals of Science, 38, 571-584.
99. Snelders, H.A.M.: 1992, 'Professors, Amateurs, and Learned Societies: the Organization of the Natural Sciences', in: M.C. Jacob & W.W. Mijnhardt (eds.), The Dutch Republic in the Eighteenth Century: Decline, Enlightenment, and Revolution, Cornell UP, Ithaca/London, pp. 308-23.
100. Snelders, H.A.M.: 1993, De geschiedenis van de scheikunde in Nederland. Van alchemie tot chemie en chemische industrie rond 1900, Delftse Universitaire Pers, Delft.
101. Stöckhardt, J.A.: 1848, De scheikunde van het onbewerktuigde en bewerktuigde rijk, bevattelijk voorgesteld en met eenvoudige proeven opgehelderd, Van Nooten, Schoonhoven.
102. Stöckhardt, J.A.: 1854, Algemeene landbouw-scheikunde, bevattelijk voorgesteld, Siddré, Utrecht.
103. Sturkenboom, D.: 2004, De elektrieke kus. Over vrouwen, fysica en vriendschap in de 18de en 19de eeuw: het verhaal van het Natuurkundig Genootschap der Dames in Middelburg, Augustus, Amsterdam.
104. Theunissen, B.: 2000, 'Nut en nog eens nut.' Wetenschapsbeelden van Nederlandse natuurondrzoekers, 1800-1900, Verloren, Hilversum.
105. Thomas, L.: 1852, Das Buch der wunderbaren Erfindungen. Das illustrirte goldene Kinderbuch, Spamer, Leipzig.
106. Van Berkel, K.: 1985, In het voetspoor van Stevin. Geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland 1580-1940, Boom, Meppel/Amsterdam.
107. Van Berkel, K.: 1991, 'Dirk Huizinga als redacteur van Isis (1872-1875). Een Groningse bijdrage aan de popularisering van de natuurwetenschap in negentiendeeeuws Nederland', in: K. van Berkel, H. Boels & W.R.H. Koops (eds.), Nederland en het Noorden, Van Gorcum, Assen/Maastricht, pp. 184-207.
108. Van der Boon Mesch, A.H.: 1831-35, Leerboek der scheikunde, met toepassing op kunsten enfabrijken, 3 vols., Sterck, Delft.
109. Van der Burg, E.A.: 1860, Voorlezingen over elementaire scheikunde, gehouden op uitnoodiging van het departement Rotterdam der Maatschappij ter bevordering van nijverheid, Campagne, Tiel.
110. Van der Meulen, R.: 1876, Bibliografie der technische kunsten en wetenschappen 1850-1875, Brinkman, Amsterdam.
111. Van der Meulen, R.: 1891, Een veertigjarige uitgeversloopbaan. A. W. Sijthoff te Leiden. 1851 - 1 Januari - 1891, Van Kampen, Amsterdam.
112. Van Lente, D.: 1988, Technieken ideologie. Opvattingen over de maatschappelijke betekenis van technische vernieuwingen in Nederland, 1850-1920, Wolters-Noordhoff, Groningen.
113. Van Lente, D. & O. de Wit: 1993, 'Papier, druk en communicatie', in: H.W. Lintsen et al. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving, vol. 2, Walburg Pers, Zutphen, pp. 175-283.
114. Van Moorsel, F.H.: 1855a, Kunstlicht, Kruseman, Haarlem.
115. Van Moorsel, F.H.: 1855b, Algemeene scheikunde, Weytingh & Van der Haart, Amsterdam.
116. Van Moorsel, F.H.: 1855e, Toegepaste scheikunde, Weytingh & Van der Haart, Amsterdam.
117. Van Raak, R.: 2001, In naam van het volmaakte. Conservatisme in Nederland in de negentiende eeuw van Gerrit Jan Mulder tot Jan Heemskerk Azn., Wereldbibliotheek, Amsterdam.
118. Verbong, G.P.J.: 1994, 'De uitgangssituatie', in: H.W. Lintsen et al. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890, vol. 5, Walburg Pers, Zutphen, pp. 22-49.
119. Verbong, G.P.J. & E. Homburg: 1994, 'Chemische kennis en de chemische industrie', in: H.W. Lintsen et al. (ed.), Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890, vol. 5, Walburg Pers, Zutphen, pp. 242-69.
120. Vermij, R.H.: 1991, Secularisering en natuurwetenschap in de zeventiende en achttiende eeuw: Bernard Nieuwentijt, Rodopi, Amsterdam.
121. Von Baumhauer, E.H.: 1855, Over het nut der scheikunde voor den industrieel, Kruseman, Haarlem.
122. Watson, J.D.: 1968, The Double Helix. A Personal Account of the Discovery of the Structure of DNA, Weidenfeld and Nicholson, New York.
123. th edn., Evans, London.
124. Weber, J.A.: 1791, Leichtfassliche Chemie, für Handwerker und deren Lehrlinge, Heerbrandt, Tübingen.
125. Wels, C.B.: 1985, 'Mulder, Gerardus Johannis', Biografisch Woordenboek van Nederland, vol. 2, Elsevier, Amsterdam, pp. 396-398.
126. Wurzer, F.: 1806, Handbuch der populären Chemie, Barth, Leipzig.
127. Wurzer, F.: 1809, Beknopt handbook der scheikunde voor ongeoefenden en voor hen, die alleen een algemeen denkbeeld van deze wetenschap trachtten te krijgen, Alter, Utrecht.
128. Wijnand, W.E.: 1918, Scheikunde in het dagelijksch leven. Leergang Volksuniversiteit Groningen 1918-1919, Volksuniversiteit, Groningen.
129. Zott, R.: 1993, 'The Development of Science and Scientific Communication: Justus Liebig's Two Famous Publications of 1840', Ambix, 40, 1-10.